tim 's jongers
Met zijn eigen armoede-ervaringen schopt ’S Jongers Nederlandse en Belgische beleidsmakers een geweten. Terwijl zij mensen overladen met – vaak goedbedoelde – coaches en programma’s over gezonde voeding, budgetteren, werk zoeken, of overheidsformulieren invullen, zet ’S Jongers in op de ervaring van mensen in armoede zelf. ‘Het huidige armoedebeleid is ontzettend duur, zonder dat het vruchten afwerpt. Omdat politici en beleidsmakers armoede onvoldoende begrijpen.’
Wat begrijpen mensen met geld niet aan armoede?
’S JONGERS ¬ ‘Alles. Ze missen de diepte van armoede. De focus ligt op alle manieren waarop armoede tot uiting komt: een kind met een lege brooddoos, vervoersarmoede, schulden … Maar daaronder ligt een diepere onzekerheid over huisvesting, gezondheid en een te laag inkomen. En dát wordt eigenlijk niet aangepakt.’
‘Aan al die deelarmoedes komt een sociaal werker te pas, alsof ze elk aan een lopende band een onderdeel staan te repareren. Onlangs zag ik een moeder die van baan moest veranderen en 100 euro per maand minder verdiende. Een paar keer ging haar kindje met een lege brooddoos naar school. Daarop kwam de jeugdbescherming erbij.'
'Als ik arm was, zou ik het tien keer beter doen dan jij, zeggen rijke mensen. Wel, daar geloof ik echt de ballen van.'
'Zij zagen een stresssituatie en vonden dat de moeder een coach nodig had. Vervolgens moest het gezin in observatie en naar de therapeut. In een mum van tijd hangen er vijfentwintig hulpverleners rond je, terwijl het probleem opgelost is met 100 euro. Dat is dom en duur beleid.’
Rechtse politici werpen dan tegen dat een te gulle sociale zekerheid mensen niet tot werken aanzet.
’S JONGERS ¬ ‘In Nederland staan 3,5 miljard euro problematische schulden uit. Volgens de meest conservatieve schattingen kost het beleid daarrond zeven miljard euro per jaar, maar wordt slechts 35 procent van die schulden geïnd. Als de controle dubbel zo duur is als het probleem, ben je gewoon dom bezig.’
‘Vaak hebben rijke mensen meteen een moraliserend oordeel klaar. Dat mensen in armoede geen flatscreen mogen hebben en geen fastfood moeten eten, bijvoorbeeld. Als ik arm was, zou ik het tien keer beter doen dan jij, zeggen ze. Wel, daar geloof ik echt de ballen van.’
Toch heeft de politiek armoede en bestaansonzekerheid herontdekt, zegt u.
’S JONGERS ¬ ‘Tijdens de corona- en energiecrisis voelde ook de middenklasse het water stijgen. Daardoor nam de aandacht toe. Toch voelt dat wrang. Het aantal daklozen in Nederland is verdubbeld in tien jaar, maar we hadden nooit een zogenoemde daklozencrisis. Nu is er wel een woningcrisis omdat ook de middenklas[1]se zich nauwelijks nog een woning kan veroorloven.’
U pleit ervoor om meer ‘ervaringskennis’ in te zetten in het beleid.
’S JONGERS ¬ ‘Mensen die zelf armoede gekend hebben, brengen een ander perspectief binnen. Hoogopgeleide en welvarende beleidsmakers denken misschien dat iemand die jaren bij kennissen op de zetel slaapt niet echt dakloos is. Maar als die persoon zelf vertelt wat dat met je doet, verandert het begrip van dakloosheid.'
'Stel dat ik een VS-correspondent was, maar ik ben nog nooit in de VS geweest, dan zou je me toch ook niet ernstig nemen?’
‘Ik zie in België dezelfde dynamiek als in Nederland.'
‘Onderzoek leert dat de rijkste 20 procent in Nederland in de bubbel leeft met het minste zicht op de rest van de samenleving. Toch bepalen zij het bewind. Dan krijg je een beleid dat mensen in een sociale woning met isolatieproblemen tochtstrippen geeft en Tesla-rijders subsidieert. Rijke mensen hebben de laatste jaren vooral goed voor zichzelf gezorgd.’
Desondanks werd de extreemrechtse PVV van Geert Wilders in november de grootste partij van Nederland.
’S JONGERS ¬ ‘Veel mensen hebben het gevoel dat ze de controle over hun leven verliezen. Al komt dat niet door armoede alleen. Sociale media, racistische en populistische propaganda voeden die onzekerheid. Maar als je doorvraagt, gaat het toch vaak om ongelijkheid. Mensen zijn bang om van hun plek op de maat[1]schappelijke ladder af te donderen.’
Hoe kijkt u naar de Belgische verkiezingen van 9 juni?
’S JONGERS ¬ ‘Ik zie in België dezelfde dynamiek als in Nederland. De VVD (de liberale partij van voormalig minister-president Mark Rutte, red.) hield tijdens de verkiezingen de deur op een kier voor de extreemrechtse PVV. Dat heeft hen groot gemaakt. Bart De Wever en de N-VA doen hetzelfde met Vlaams Belang.’
Is Nederland nog steeds het gidsland? Volgens internationale vergelijkingen beschermt België de koopkracht vandaag beter dan onze noorderburen.
’S JONGERS ¬ ‘Het verbaast me hoe vaak De Wever nog verwijst naar Nederland als gidsland. De verharding van sociale systemen staat in Nederland drie à vier jaar verder. Ik betaal maandelijks 180 euro aan een private zorgverzekering, dat krijg ik aan Belgen nooit uitgelegd.'
'Veel van wat hier gebeurd is, zie ik later in België opduiken, zoals de vermarkting van de zorg en de sociale huisvesting. Nederland is druk bezig om dat beleid terug te draaien, terwijl politici in Vlaanderen het aan het implementeren zijn.’
‘Het huidige armoedebeleid is ontzettend duur, zonder dat het vruchten afwerpt. Omdat politici en beleidsmakers armoede onvoldoende begrijpen.’
Nochtans verplicht niets België om die kant op te gaan.
’S JONGERS ¬ ‘Bouw de systemen die werken inderdaad zeker niet af. Neem nu de automatische loonindexering in België. Heel wat landen benijden dat als een mooi en uniek systeem. In Nederland volgt altijd een gepolariseerde discussie als mensen iets extra willen.’
‘We hebben een beleid nodig dat veel meer uitgaat van vertrouwen in burgers dan van controle. Ik denk soms dat we politici hebben die hun burgers willen verkiezen, terwijl het toch echt andersom is.’
