Door allerhande nieuwe partijen, die als paddenstoelen uit de Nederlandse grond schoten, leek het alsof ideologie en partijkeuze steeds verder uit elkaar dreven. Kiezers zijn zogezegd gezwicht voor sterke persoonlijkheden, voor een effectieve campagne, of gaven een antipolitiek signaal met een niet mis te verstane proteststem.
Kernwaarden en programma’s blijven van groot belang voor kiezers.
Dat is te simpel gedacht. Politieke voorkeuren, zoals steun voor sociaal beleid of migratie, zijn best stabiel onder kiezers. Bovenal blijven die voorkeuren logisch verbonden met het stemgedrag.
De BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas trok voornamelijk plattelandsbewoners aan met een voorliefde voor een sterke landbouw en industrie. Nieuw Sociaal Contract, de nieuwe partij van Pieter Omtzigt, spreekt conservatievere burgers aan. PVDA-Groen-Links is dan weer populair bij linksere kiezers die zich zorgen maken over het klimaat en de inkomensverdeling.
Belgische partijen kunnen daar de belangrijke les uit trekken dat kernwaarden en programma’s van groot belang blijven voor kiezers. Daarvan afwijken is zelden verstandig.
Meegaan in strenge migratieretoriek
De verkiezingsoverwinning van de extreemrechtse PVV van Geert Wilders kwam allesbehalve als een verrassing voor politicologen. De liberale VVD, die na het vertrek van oud-premier Mark Rutte Dilan Yeşilgöz als partijleider koos, plaveide netjes de weg voor het succes van Wilders door het kabinet te laten vallen over migratiekwesties en vervolgens een campagne te voeren die vooral om dat onderwerp draaide.
In België zien we een vergelijkbare strategie bij verschillende partijen. Zowel cd&v, met het nieuwe Migratiewetboek van staatssecretaris Nicole de Moor, als Vooruit, met onder meer voorstellen voor strengere taalregels voor migranten, gaan mee in die migratieretoriek. Jong N-VA lanceerde onlangs zelfs een ‘ontmoedigingscampagne’ tegen migratie naar België.
Op het eerste gezicht is dat niet onlogisch, gezien uit opinieonderzoek De Stemming blijkt dat migratie en koopkracht dé verkiezingsthema’s zijn. Toch is dat strategisch geen slim idee. Het is verstandiger voor een partij om te focussen op de campagnethema’s waarmee kiezers je verbinden.
Partijen hebben het zogenaamde issue ownership van bepaalde thema’s, zo is in Nederland is de PVV de natuurlijke eigenaar van het migratiethema. In Vlaanderen kun je hetzelfde zeggen over Vlaams Belang en tot op zekere hoogte ook over N-VA. Door migratie in Nederland tot hét verkiezingsthema te maken, legden ze de perfecte basis voor Wilders.
Issue owner
Nog een belangrijke les voor Vlaamse partijen: de dominantie van het migratiethema maak je zelf. Beter is het om te focussen je op thema’s die de kiezer belangrijk vindt, en waar je als partij effectief een ideologisch antwoord op hebt. Denk aan koopkracht, de economie, het klimaat, pensioenen.
Nog een belangrijke les voor Vlaamse partijen: de dominantie van het migratiethema maak je zelf.
Wil je je alsnog profileren op het migratiethema, doe dat dan vanuit de eigen waarden en ideologie, en kopieer niet het discours van de zogenaamde issue owner.
Dat de VVD na jaren de deur opende om te regeren met Wilders was voor kiezers een extra motivatie was om op de PVV te stemmen. Ondanks de sterke campagne van Wilders faciliteerde de VVD zo zijn verkiezingswinst. Ook in België stellen bepaalde politici, met name van N-VA, het cordon sanitaire in vraag.
Zo dreigt een ezel zich tweemaal aan dezelfde steen te stoten. Gecombineerd met een laag vertrouwen in de politiek en de soms tegenvallende prestaties van de Vlaamse en federale regering, verbazen de jongste peilingen niet waarin Vlaams Belang meer dan 25 procent van de stemmen haalt.
