Seizoensarbeiders
© Unsplash/ Tim Mossholder

Nu het migratiedebat de publieke opinie verdeelt, is het cruciaal om de feiten juist te hebben. De Nederlandse Socioloog Hein de Haas ontrafelt in Hoe migratie echt werkt 22 hardnekkige mythes. Het bevat tal van waardevolle lessen voor Belgische beleidsmakers.

Brecht Beelen, Adviseur Onderzoek & Ontwikkeling beweging.net

1. Politici hebben minder grip op migratie dan ze doen uitschijnen

Misschien niet de meest populaire boodschap om mee te starten. Politici willen de indruk wekken dat ze migratie kunnen beheersen. Sommigen laten daarbij uitschijnen dat er vandaag een explosieve toename is van migratie, maar dat ontkracht de Haas. Volgens de Haas is niet het gevoerde beleid, maar de vraag naar arbeid de belangrijkste oorzaak van migratie.

Wanneer de economie groeit en de werkloosheid laag is, ontstaan er arbeidstekorten. Daarvoor trekken werkgevers arbeidsmigranten aan. Het is dan ook zo dat, in tegenstelling tot de focus in de media, de meeste mensen legaal migreren wanneer ze een baan hebben gevonden.

Politici geven onterecht de boodschap dat migratie makkelijk en nauwkeurig kan worden gemanaged.

Politici hebben volgens de Haas minder controle dan ze pretenderen. Ze geven onterecht de boodschap dat migratie makkelijk en nauwkeurig kan worden gemanaged. Migratie is geen kraan die je eenvoudig open en dicht kan draaien. Het is een grotendeels sociaal autonoom proces dat beweegt met de economische conjunctuur.

Wanneer immigratie sterk afneemt, komt dat waarschijnlijk voornamelijk door stijgende werkloosheid, niet door een strenger beleid. Politici richten zich vaak in hun retoriek op de meest kwetsbare groepen migranten, zoals asielzoekers en niet-reguliere migranten. In werkelijkheid vormen die slechts een kleine minderheid.

2. Migratie draagt bij aan onze verzorgingsstaat

Migratie zou volgens sommige discoursen de betaalbaarheid van onze verzorgingsstaat in moeilijkheden brengen. De focus komt dan te liggen op een beperking van migratie, inclusief arbeidsmigratie. Sommige partijen willen bijvoorbeeld alleen nog hooggeschoolde arbeidsmigratie (bij voorkeur uit ‘Westerse landen’), terwijl andere strengere voorwaarden willen creëren. De doelstelling is duidelijk: minder migratie door hogere drempels.

Een open, welvarende economie gaat niet hand in hand met minder migratie.

Wat partijen daar niet bij vertellen is dat een open, welvarende economie niet hand in hand gaat met minder migratie. Dat is intellectueel oneerlijk. ‘In tegenstelling tot wat politici ons vertellen, zijn arbeidsmigranten geen extra kostenpost voor de belastingbetaler, maar fungeren ze steeds meer als een steunpilaar voor de verzorgingsstaat’, schrijft de Haas.

Als politici migratie willen terugdringen, dan zal dat fundamentele veranderingen vergen voor het economische en arbeidsmarktbeleid. Zo zou, zegt de Haas, bijvoorbeeld de pensioenleeftijd drastisch moeten worden opgedreven.

3. Biedt mogelijkheden tot legale migratie

Straffere migratierestricties kunnen averechts werken. Mensen die willen migreren zoeken andere routes onder het motto ‘nu of nooit’. Migratiepatronen veranderen voortdurend, nieuwe routes openen, en tijdelijke migranten worden aangemoedigd om permanent te blijven.

Niettemin richt het huidige beleid zich voornamelijk op de creatie van obstakels voor migratie. Denk maar aan grensprocedures, overeenkomsten met doorreislanden, of zelfs aan de oproepen in België om strengere visumregels in te voeren voor landen die geen terugkeerakkoord willen sluiten.

In Spanje vóór de toetreding tot de Schengenzone konden arbeidsmigranten gemakkelijk heen en weer migreren vanuit Noord-Afrika. Dat vergemakkelijkte hun terugkeer.

Als het gaat over arbeidsmigratie, heeft men het graag over circulaire migratie. Maar die circulairiteit wordt voornamelijk bereikt wanneer mensen weten dat ze kunnen terugkeren om te werken.

De Haas illustreert dat met het voorbeeld van Spanje vóór de toetreding tot de Schengenzone in 1995, waar arbeidsmigranten gemakkelijk heen en weer konden migreren vanuit Noord-Afrika. Dat vergemakkelijkte hun terugkeer naar het thuisland, omdat ze wisten dat ze konden terugkeren wanneer ze dat wilden. Als beleidsmakers echt willen inzetten op circulaire migratie, moeten ze ook daaraan werken.

4. Ook migranten maken doorgaans rationele keuzes

Het beeld van wanhopige migranten die irrationeel worden aangetrokken door droombeelden van landen van melk en honing zijn volgens de Haas weinig representatief voor de ervaringen van de meeste migranten.

de haas migratieHein de Haas (2023). Hoe migratie echt werkt. Het ware verhaal over migratie aan de hand van 22 mythen. Spectrum.

Vaak worden de erbarmelijke omstandigheden waar mensen die migreerden in terechtkomen overbelicht. In veruit de meeste gevallen brengt migratie een vooruitgang mee voor de mensen die migreren en voor hun families.

Ontradingscampagnes om mensen ervan te overtuigen niet naar België te migreren kunnen goed bedoeld zijn, maar zijn een maat voor niets. Het zijn immers rationale keuzes, voor werk, veiligheid of een betere toekomst, die mensen aanzetten om te migreren.

5. Onderinvestering, niet migratie, ligt aan de basis van de huisvestingscrisis

In het publieke debat worden diverse problemen regelmatig toegeschreven aan migratie. Neem nu het tekort aan (sociale) woningen. Vlaanderen legde het criterium ‘lokale binding’ vast in het toewijzingsdecreet voor sociale huisvesting. Dat belemmert nieuwkomers om aanspraak te maken op een sociale woning, ten gunste van mensen die al langer in de regio wonen. Verborgen blijft zo dat het tekort aan sociale woningen voortkomt uit de onderinvestering in publieke diensten, zoals sociale huisvesting.

Zoals de Haas stelt: ‘Bezuinigingen, niet immigratie, veroorzaken de huisvestingscrisis.’ Het komt erop neer om meer te investeren, in plaats van de schuld af te schuiven op mensen die migreren. In Vlaanderen staan liefst 176.000 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning. Maar de creatie van extra sociale woningen is volgens minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) ‘geen doel op zich’.

Met de feiten die de Haas op een rijtje zet, en de mythes die hij doorprikt, kunnen beleidsmakers en de brede bevolking het debat aangaan op basis van correcte informatie. Laten we hopen dat de verkiezingsdebatten erbij gebaat zijn. n

Abonnement De Gids

Neem een abonnement op De Gids!

Aanbevolen

100.000 betogers tegen 'giftig regeerakkoord'

Op initiatief van de vakbonden vindt vandaag een nationale betoging plaats. Honderdduizend manifestanten trekken door Brussel. Vakbonden,...
   13 februari 2025

‘Van zeven vrouwen die zeggen ‘het is genoeg’ tot een...

Sinds begin dit jaar heeft beweging.net Vlaams-Brabant en Brussel een nieuwe directeur: Julie Hendrickx Devos. Hoe kijkt zij naar onze provincie, en...
 Vlaams-Brabant en Brussel  07 februari 2025

Diversiteit vereist gelijke voorwaarden voor gelijk werk

Onze samenleving wordt steeds diverser. Hoe kunnen we over de verschillen heen toch een gemeenschapsgevoel ontwikkelen? Op de werkvloer ontstaat een...
   22 november 2024

‘Vergeet de mythe van het zestienjarige meisje’

Verscholen in een onooglijk gebouw naast een drukke baan geeft het abortuscentrum haar locatie niet snel prijs. Op de tweede verdieping stap je...
   21 november 2024