U stopt als voorzitter en gaat op SWT?
Leemans ¬ ‘Eind dit jaar leg ik mijn mandaat als voorzitter neer. Nadat ik dat bekendgemaakt had, besliste het ACV tot ontslag. In het ACV worden nooit opzegvergoedingen uitbetaald, dus ik presteer mijn opzegperiode helemaal, tot begin 2025. Dan ben ik 64 en heb ik 42 jaar loopbaan op de teller, maar blijkbaar hebben sommigen liever dat ik nog langer blijf. Dat had ik niet verwacht.’ (lacht)
‘Het is tijd voor een nieuwe wind, dat is goed voor de dynamiek. Over de schouder van de volgende voorzitter meekijken, dat gaat niet. Geen twee hanen op het erf. Peter Goossens gaat ook niet in de keuken van de overnemer van het Hof van Cleve staan hé.’
‘Ik zal me tijdens mijn opzegperiode na het voorzitterschap inzetten waar het ACV mij nodig heeft. Bij de Internationale Arbeidsorganisatie bijvoorbeeld. Nieuwe afgevaardigden introduceren in de wereld van het sociaal overleg, dat zou ik ook graag doen. Zo ben ik ook ooit begonnen in het ACV.’
In de pers lazen we dat u kampt met gezondheidsproblemen. Speelde dat mee?
Leemans ¬ ‘Ik heb een groot oogprobleem. Dat maakt mijn werk als voorzitter serieus wat moeilijker, maar niet onmogelijk. Meer wil ik daar dan ook niet over kwijt.’
Was u verrast door de hevige aanvallen op uw persoon?
Leemans ¬ ‘Zo een lynchpartij, dat komt aan. Maar ik kan het ook plaatsen. Kijk, het ACV is een tegenmacht die los van politiek en werkgevers opkomt voor de zorgen van mensen. En ik duwde bij beleidsmakers op vele zere plekken. Sommige politici en opiniemakers proberen mij, de vakbond, en bij uitbreiding het sociaal overleg een rekening te presenteren voor wat het ACV en ikzelf altijd hebben verdedigd. Maar ik laat niet met mij afrekenen, wees gerust. Ik heb samen met duizenden mensen tientallen keren betoogd tegen het verhogen van de pensioenleeftijd en voor het behoud van SWT (het vroegere brugpensioen, red.). We laten ons daar door niemand een complex over aanpraten. Ik voel nu al dat dit de interne vastberadenheid nog versterkt heeft.’
‘Het trieste record van 500 000 langdurig zieken, dat is niet moeilijk te verklaren.’
Marc Leemans
En waren er dan ook andere reacties?
Leemans ¬ ‘Natuurlijk. Ik kreeg de voorbije weken enorm veel steun. Ook van werkgevers die de hetze absoluut niet begrijpen omdat ze dezelfde cao’s toepassen. Maar er waren ook zeer veel berichten van mensen die ongerust aan het einde van hun eigen loopbaan denken. En die de soms zeer grove politieke reacties, zonder enige kennis van cao’s en sociale afspraken, absoluut niet kunnen smaken. Die grove reacties zeggen veel over de huidige politieke cultuur. Dikwijls gebaseerd op een kettingreactie van strovuur en steekvlam. De waan van het moment.’
Duiden de reacties op een kloof tussen de politiek en de werkvloer?
Leemans ¬ ‘De heisa bewijst in ieder geval hoe ver sommige politici en zogenaamde experten verwijderd zijn van de realiteit op de werkvloer. Heel veel mensen kunnen niet langer werken zonder begeleidende maatregelen. De regering-Michel trok ongevraagd de pensioenleeftijd op naar 67. Maar van de beloofde aanpassing voor zware beroepen is acht jaar later nog steeds niets in huis gekomen. Noch van werkbaar werk. Wanneer worden die politieke beloftes ingelost? En vandaag knipt men alweer in de tijdkredieten, terwijl ook grootouders langer werken. Het gevolg is dat mensen uitvallen en in de ziekteverzekering terechtkomen. Het trieste record van 500 000 langdurig zieken, dat is niet moeilijk te verklaren. Dankzij het overleg tussen vakbonden en werkgevers zijn er gelukkig nog landingsbanen en SWT.’
U verwijst naar het ontwerpakkoord tussen de sociale partners waarbij SWT en landingsbanen verlengd worden?
Leemans ¬ ‘Ja, en dat wordt niet met het mes op de keel beslist, maar in samenspraak. Het zijn de beste opties voor een waardig einde van de loopbaan, zeggen werkgeversorganisaties en werknemersorganisaties unisono. De deur naar een landingsbaan en SWT mag niet dicht, anders blijf je alleen met invaliditeit en ziekte over.’
Op sociale media verklaarden heel wat mensen dat ze het werk ook niet meer volhouden, maar niet op SWT kunnen.
Leemans ¬ ‘Ik begrijp dat heel goed. De sociale partners maken een regeling die op elke werkvloer en op iedereen van toepassing is. Maar ik ben niet blind voor de realiteit, in een kmo gebeurt dat minder dan in grote bedrijven met syndicaal overleg. Want finaal is het een werkgever die bepaalt of iemand met SWT gaat: de werkgever moet ontslaan. We kunnen voor mensen in kmo’s vooruitgang boeken met sectorakkoorden, maar er is duidelijk meer nodig. Dat is ook de kern van het Delhaize-verhaal. Door werknemers te isoleren in kleine bedrijfjes en dus de vakbond buiten te houden, bouwt men arbeidsvoorwaarden af.’
Er is heel veel commotie rond die plannen van Delhaize. Wat vindt u daarvan?
Leemans ¬ ‘Delhaize wentelt de verantwoordelijkheid en het risico af op de franchisehouders. Men zal de kosten niet verminderen door te besparen op dividenden voor de aandeelhouders, maar wel door te snoeien in de loon- en arbeidsvoorwaarden. Ik zeg niet dat iedere franchisehouder sociale dumping organiseert, maar ik ben ook niet naïef. In een franchise-Delhaize zullen de arbeidsvoorwaarden slechter zijn. Punt. Delhaize stuurt met die strategie doelbewust aan op minder sociaal overleg en onderhandelen, met lagere loon- en arbeidsvoorwaarden tot gevolg. Je zag dezelfde mechanismen eerder al in de bankensector en bij de toeleveranciers in de automobielindustrie.’
Kan die spiraal gestopt worden?
Leemans ¬ ‘Kapitalisme is een lelijk beest. Zonder regels en omkadering, zit je in de Far West. In ons land is er altijd geprobeerd om kaders te maken en regels af te spreken voor een sociaal gecorrigeerde vrije markt. Vakbonden counteren de winsthonger van bedrijven met afspraken over veiligheid, correcte betaling, sociale zekerheidsbijdragen, opleiding voor werknemers ... Die regels en afspraken staan onder steeds sterkere druk. Net zoals de sociale zekerheid trouwens.’
‘Vandaag is de belasting te hoog voor wie gaat werken’
Marc Leemans
‘Mij valt op dat wie het minst weet wat ellende is, voor anderen wel wil bepalen wat tegenslag is en wanneer ze recht hebben op bijstand. Het resultaat laat zich raden. Met solidariteit tegen die stroom ingaan is de grootste uitdaging in het komende decennium. En er is hoop: in Frankrijk krijgen vakbonden veel steun tegen de blinde pensioenhervormingen van president Macron. In Groot-Brittannië, waar Thatcher de vakbonden sterk bekampte en monddood heeft gemaakt en waar de verarming alleen maar toenam, zien we sinds vorig jaar een actiegolf die breed wordt gedragen. We moeten vermijden dat we in België in dezelfde situatie terechtkomen. Dat we eerst zeer diep, zelfs te diep zouden zakken vooraleer we terug wat kunnen veroveren. Het bedrijfsleven en de samenleving hebben absoluut nood aan goed sociaal overleg. Enkel sterke vakbonden zorgen uiteindelijk voor rust en sociale cohesie. Als de automatische loonindexering er niet was geweest bijvoorbeeld, hadden we allemaal een inkomstenverlies van tien procent geleden het voorbije jaar. We moeten dat blijven verdedigen en naar waarde schatten.’
U loopt al jaren storm voor een fiscale hervorming. Komt er iets van de plannen van minister Vincent Van Peteghem (cd&v)?
Leemans ¬ ‘Geen enkele van zijn voorgangers is ooit in staat geweest om de fiscaliteit te hervormen. Gewone mensen worden overmaats belast, en anderen worden ondermaats aangesproken. Tegelijk zijn er grote noden in de zorg, huisvesting, onderwijs, openbaar vervoer, infrastructuur ... De enige weg is wie nu te weinig bijdraagt, correct te laten bijdragen. Vandaag is de belasting te hoog voor wie gaat werken. Mensen met huizen en vermogen of speculanten en beleggers … betalen veel minder. De liberale roep om vooral zwaar te besparen betekent gewoon een slechtere sociale zekerheid en een nog ongelijkere samenleving.’
‘De regering mag deze kans op meer rechtvaardigheid niet missen. Ik ben het zeker niet met alles eens, maar ik hoop dat het voorstel van minister Van Peteghem op enige waardering kan rekenen, in een of meerdere fasen. Zoniet zal dat gebrek aan respect voor mensen zich politiek vertalen.Extremen worden sterker als mensen zich niet erkend, gehoord en gerespecteerd voelen door de regering en haar beleid.’
