Wat me blijft verbazen, is het onwankelbare geloof van sommigen in de onfeilbare efficiëntie van vrije markten.
Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz onderzoekt in De weg naar vrijheid. Economie en de goede samenleving welke economische structuur we nodig hebben om voor iedere burger echte vrijheid te creëren. Voor hem is het glashelder, het neoliberale beleid van de voorbije vier decennia is daar faliekant in mislukt.
Blind vertrouwen op de vrije markt? Volgens Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz heeft dat dramatische gevolgen voor de vrijheid van mensen.
Geworteld in de ideeën van goeroes zoals Friedrich Hayek en Milton Friedman, is het volgens Stiglitz niet meer dan een set ideologische dogma’s die nauwelijks ondersteund worden door empirisch bewijs. Blind vertrouwen op de vrije markt? Volgens Stiglitz heeft dat dramatische gevolgen voor de vrijheid van mensen.
Tony Blair
Ook op het Europese continent schoten de neoliberale ideeën en de politiek van Reagan en Thatcher wortel, zelfs binnen de sociaal- en christendemocratie. Denk maar aan de derde weg van New Labour-premier Tony Blair. De Europese Commissie heeft niet heeft nagelaten om ze op te dringen aan lidstaten, en elders in de wereld speelt het Internationaal Monetair Fonds die - destructieve - rol.
Vandaag weten we ons geconfronteerd met een wereld van stijgende ongelijkheden en onvoorstelbare macht voor multinationals. Een wereld die de klimaatproblematiek niet daadkrachtig weet aan te pakken. Met een golf van commercialisering van maatschappelijke en menselijke noden zoals zorg, waar de focus op winst ten koste gaat van kwaliteit en toegankelijkheid. Dat tast de vrijheden van mensen serieus aan.
Kijk bijvoorbeeld hoe syndicale vrijheden in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk aan banden zijn gelegd. De laatste jaren komen signalen dat werknemers zich opnieuw verenigen in die landen, zoals bij Amazon of de NHS, maar het is wel uit bittere noodzaak.
Progressief kapitalisme
In onze contreien is een dergelijke afbraak van vrijheden gelukkig nog niet zo ver doorgedrongen. We moeten waakzaam blijven. Stiglitz pleit voor een herinrichting van de economie en van de rol van de markten en overheden. Hij heeft het over progressief kapitalisme. De staat moet weer meer controle krijgen en de vrijheden van de gewone burger sterker beschermen, is zijn boodschap.
Daarbij benadrukt hij het belang van instituties. Niet alleen de staat, maar ook coöperaties, mutualiteiten, vakbonden en andere middenveldorganisaties spelen een cruciale rol. Toch stelt zijn uitwerking enigszins teleur.
Niet alleen de staat, maar ook coöperaties, mutualiteiten, vakbonden en andere middenveldorganisaties spelen een cruciale rol.
Stiglitz besteedt te weinig aandacht aan die organisaties tussen markt en staat. Hun rol is essentieel. Zij moeten belangrijke maatschappelijke taken uitvoeren, maar zijn niet gericht op winst. Ze opereren in functie van het algemeen belang en in interactie met de overheid en met burgers, zorgbehoevenden, werknemers, mensen in armoede, personen met een handicap, of mensen met een migratieachtergrond.
De keuze tussen markt en staat is niet enkel een keuze voor de markt, of voor de staat, maar vooral een noodzakelijke keuze voor wat zich daartussen bevindt. Als we de vrijheid van mensen echt willen vrijwaren, moeten die middenveldorganisaties een centrale rol blijven spelen in onze economie en maatschappij.
