Tot vijf jaar geleden sprak je pas over energiegebruik en klimaat als er voor de rest geen problemen op het werk waren’, zegt Kathleen Van Walle, milieu-experte bij ACV-CSC Metea. ‘Tegenwoordig is klimaatbeleid ook industrieel beleid geworden. De vraag is: zal onze werkplek overleven of niet? Hoe houden we goede tewerkstelling in eigen land? Welke plannen heeft het bedrijf om de normen te halen? Welke profielen zijn daarvoor nodig met welke competenties?’
‘De vraag naar groene producten stijgt, dus de auto-industrie schakelt een versnelling hoger. Bij de assemblage van elektrische wagens komen complexe taken kijken. De man aan de band die bouten draait wordt een operator die robots aanstuurt. Toeleveranciers zoeken ook andere manieren om zich te positioneren als blijkt dat bijvoorbeeld de benzinetanks die ze maken misschien niet langer nodig zijn. Dat vraagt om opleiding van werknemers of bijkomende aanwervingen.’
‘We moeten zoveel mogelijk mensen aan boord houden’, zegt Van Walle. ‘Maar het moet waardig werk blijven. Er zijn ook grenzen aan opleiding. Daar staan de sociale partners en de overheid voor een maatschappelijke discussie en uitdaging.’
De twee rekenen op ondersteuning van de overheid. Ook Jeroen Fonteyn, projectcoördinator industrie en circulaire economie bij de Bond Beter Leefmilieu, verwacht dat: ‘Vakbonden en milieu-organisaties werken momenteel nauw samen rond de industriële transitie en wisselen kennis uit over hoe de industrie los kan komen van het gas en de olie. Tegelijk is ook de Vlaamse overheid bezig aan een beleidskader voor de industrie van de toekomst. We willen een plek aan de tafel. We vrezen namelijk dat de overheid zich momenteel te veel laat leiden door wat de industrie voorstelt. Beter zou het zijn dat de overheid in dialoog gaat met bedrijven en middenveld, en vervolgens doordachte keuzes maakt. Welke infrastructuur gaat ze bouwen? Welke klimaatambities legt ze op aan de bedrijven? Dat zijn cruciale beslissingen voor de jobs van de toekomst. Zonder toekomstvisie op klimaatneutraliteit missen we de boot.’
Is het mogelijk om komaf te maken met de fossiele brandstoffen? Volgens Karel Pype, stafmedewerker bij kennisorganisatie Reset Vlaanderen, wel: ‘In theorie zou het mogelijk moeten zijn tegen 2050. Daar hebben we een sterk sturende overheid voor nodig die een industriële langetermijnstrategie ontwikkelt met het oog op massale investeringen, publiek en privaat, in technologische innovatie, concrete duurzame productiecapaciteit en circulaire bedrijfsvoering. Aan de andere kant denk ik dat we ook minder moeten gaan produceren. We kunnen niet aan dit tempo blijven groeien, en tegelijk klimaatneutraliteit nastreven.’
‘De Europese plannen voor de transitie liggen klaar. Tegen 2023 wordt er van ons land ook een nationaal energie- en klimaatplan verwacht dat de aanpak toont. De komende tien jaar zijn cruciaal. Toegegeven, tot voor kort was er amper beleid en visie rond de industriële transitie in Vlaanderen. De laatste tijd worden wel de eerste stenen gelegd, zoals met de recente aanpassing van het innovatie- en wetenschapsdecreet door Vlaams minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale economie en Landbouw Hilde Crevits (CD&V).’
Voor Hans Schepens is koolstofarm werken van vitaal belang:
‘Als we onze CO2-uitstoot niet verminderen, kan ArcelorMittal niet blijven produceren in Gent’
‘Ons hele productieproces verandert door de verstrengde Europese normen. Terecht. Maar dat kost enorm veel, zowel aan onderzoek als door de bouw van de nieuwe, koolstofvrije fabriek. Tegen 2030 willen we koolstofarm werken, tegen 2050 koolstofvrij. Een enorm team van ingenieurs en onderzoekers is dit project aan het uitdenken.’
‘Momenteel werken wij met twee hoogovens, waarbij er in een al heel wat investeringen zijn gedaan om die zuiniger en efficiënter te maken. Vanaf 2030 werken we met een totaal nieuwe staalbereiding met een innovatieve installatie zonder hoogovens.’
‘Voor de huidige productie doen we er alles aan om de energiezuinigheid te verhogen. We wekken zelf de energie op met windmolens en zonnepanelen, we hebben het grootste zonnepanelendak van België. We willen graag warmte die anders verloren gaat via warmtenetten aan de buurt ter beschikking stellen. Daarnaast proberen we zoveel mogelijk te hergebruiken. Zo wordt houtafval verkoold en weer als brandstof gebruikt. We proberen ook plastic te recupereren en een deel van de rookgassen van de oven kunnen we binnenkort in bio-ethanol omzetten. Ook de opvang van de koolstofuitstoot om die te kunnen hergebruiken wordt onderzocht.’
‘Het beleid dwingt bedrijven om oplossingen te zoeken. Er werd lang gezegd dat het onmogelijk was om hoogovens te bannen. Ik was zelf ook kritisch. Staal wordt al zólang op deze manier geproduceerd. Maar het kan ook anders, zo blijkt. Dat vergt onderzoek en samenwerking.’
‘Klanten zijn bereid om iets dieper in de buidel te tasten voor groen staal. Maar het is ook belangrijk om naar import te kijken. Europa moet niet alleen regels opleggen en investeringen aanmoedigen, maar moet wie de regels volgt ook beschermen en rendabel houden. Zo borgen we tewerkstelling in de regio en krijgen mensen loon naar werken.’
‘De Universiteit Gent speelt een grote rol in het onderzoek, net als die Rijsel en andere. De kennis wordt met andere bedrijven gedeeld om de productie klimaatneutraal te maken. Zonder de samenwerking tussen in de industrie, onderzoeksinstellingen en de overheden zouden we niet staan waar we vandaag staan.’
Foto Hans Schepens: © ID / James Arthur
