Voor zijn humanitaire werk in conflictgebied benoemde koning Filip Réginald Moreels in november nog tot Commandeur in de Kroonorde. In de middelgrote stad Beni, in Oost-Congo, richtte hij recent een noodziekenhuis op, binnenkort gaat hij er weer heen. Terwijl rebellenlegers, onder meer aangestuurd door Rwanda, er in een spiraal van geweld verwikkeld zijn en vechten om de grondstoffen die onze batterijen, zonnepanelen of smartphones maken, wil Moreels er een ‘minimum aan gezondheidszorg’ opbouwen.
'Solidariteit is ons dagelijks brood, we hebben het nodig om te leven.'
Réginald Moreels
Het stelt scherp hoe kwetsbaar gezondheidszorg en sociale zekerheid zijn in heel wat landen, zegt Uzziel Twagilimana, die voor de ngo WSM met wereldwijde partners werkt aan sociale bescherming. ‘In landen zoals de Democratische Republiek Congo werken bijna negen op de tien mensen zonder arbeidscontract of statuut. Zij hebben geen bescherming als ze ziek worden of inkomen verliezen.’
Uzziel Twagilimana
MOREELS ¬ ‘Onze sociale zekerheid is de beste van wereld, en de financiering ervan komt met name van bijdragen uit werk. Zonder formalisering van de economie denk ik niet dat je een sociale zekerheid kunt hebben. Nochtans is sociale zekerheid de basis van een democratie.’
De bevolking in Congo heeft na generaties van corruptie en conflict maar weinig vertrouwen in de overheid.
TWAGILIMANA ¬ ‘Gelukkig is er een groot middenveld aan sociale bewegingen die basiszorg proberen te leveren. Met vrijwillige bijdragen sluiten leden zich bijvoorbeeld aan bij lokale ziekenfondsen. Maar dat volstaat niet om iedereen te verzekeren. In Congo is nauwelijks 1,8 procent van de bevolking op die manier verzekerd. Beter is dat de overheid het middenveld ondersteunt, zoals in Senegal, waar de overheid ledenbijdragen aanvult zodat ziekenfondsen meer bescherming kunnen bieden.’
Réginald Moreels
MOREELS ¬ ‘Vandaag is het onmogelijk om in Congo een systeem van verplichte bijdragen op te zetten. Waarom zouden ze met zoveel corruptie geloven dat hun bijdrage de sociale zekerheid ten goede komt? De mensen geloven er helemaal niet meer in de autoriteiten. Ze rekenen op niemand, maar verenigen zich in kleine, vaak tijdelijke organisaties. Ik noem dat een volksdemocratie.’
TWAGILIMANA ¬ ‘Waarom werkt de sociale zekerheid in België goed? Omdat andere partijen dan gewone burgers op een gegeven moment gingen bijdragen aan de financiering, namelijk de overheid en werkgevers. Zonder die sociale dialoog krijg je geen duurzaam democratisch systeem.’
Wat verwachten jullie van de internationale gemeenschap?
MOREELS ¬ ‘Lokaal werk, zoals in Beni, heeft de meest directe impact, maar het is niet voldoende om corrupte regimes omver te werpen. 70 procent van de grondstoffen in onze smartphones of batterijen komt uit Oost-Congo, maar de werkomstandigheden zijn erbarmelijk, met veel kinderarbeid. De strijd voor gezondheidszorg is in de eerste plaats een strijd voor rechtvaardige arbeidsvoorwaarden en ecologische maatstaven, een strijd zo oud als priester Daens.’
'De sociale zekerheid die we in België kennen is het waard om te verdedigen in andere delen van de wereld.'
Uzziel Twagilimana
TWAGILIMANA ¬ ‘De impact van milieuvervuiling, slechte werkomstandigheden of ongezonde voeding op de gezondheid is gigantisch. Europa heeft nu een ketenzorgrichtlijn die bedrijven verplicht om mensenrechten en ecologische maatstaven te respecteren in de hele productieketen. Daar moeten alle werknemers van kunnen profiteren.’
Jullie kijken naar de politiek?
MOREELS ¬ ‘Er heerst lafheid. De grote conflicten van onze tijd, zoals in Gaza of Oost-Congo – waar inmiddels al zeven miljoen slachtoffers gevallen zijn – hebben een coalitie van bereidwilligen nodig die wél vooruit wil met mensenrechten, ondanks de internationale gemeenschap.’
TWAGILIMANA ¬ ‘Internationale samenwerking werkt alleen als je het sociale middenveld en de lokale democratie structureel versterkt. Niet door samen te werken met corrupte regimes.’
De federale onderhandelaars willen besparen door het budget voor ontwikkelingssamenwerking te halveren.
TWAGILIMANA ¬ ‘Als België dat doet, maakt het zichzelf onzichtbaar op het wereldtoneel. Nu al geven we maar de helft van wat we afgesproken hebben aan internationale samenwerking. De sociale zekerheid die we in België kennen is het waard om te verdedigen in andere delen van de wereld. Daarmee bedoel ik niet dat we ons model moeten exporteren, want elk land is anders, maar heel wat landen kunnen leren van het Belgische model.’
MOREELS ¬ ‘Die culturele uitwisseling en de ontdekking van de ander is zo waardevol en wezenlijk. Rechtse partijen willen de nationale en internationale solidariteit breken. Die egoïstische navelstaarderij is niet ethisch.’
U zei eerder dat België de beste sociale zekerheid ter wereld heeft. Toch klagen rechtse partijen over de kostprijs ervan.
MOREELS ¬ ‘Dat is eigenlijk een schande. Solidariteit is ons dagelijks brood, we hebben het nodig om te leven. In een individualistische samenleving zoals de onze surft een groot deel van de mensen op een golf van onverschilligheid. Dat vind ik een van de allerergste zonden.’
WSM wordt 50 jaar: 'Gedeelde strijd voor mensenrechten'
Sociale bewegingen werken over de grenzen heen samen aan uitdagingen, zoals menswaardig werk en sociale bescherming. Het gaat niet langer om liefdadigheid, wel om een gedeelde strijd voor mensenrechten en de herverdeling van de macht.’
