De alternatieven voor De Wevers asociale plannen

'Asociaal’, ‘fictie’, ‘simpelweg onhaalbaar’. Toen de zogenoemde 'supernota' van federaal formateur Bart De Wever (N-VA) uitlekten, klonk de kritiek luid.

Al langer was geweten dat België in de komende zeven jaar tot 25 miljard euro moest zien te vinden om aan de Europese begrotingsregels te voldoen. Maar De Wever bedacht een operatie die in totaal 39 miljard euro zou kosten. Hij rekende op 19,5 miljard aan besparingen en 19,5 miljard aan ‘terugverdieneffecten’ om de rekening te dekken.

Maar De Wevers gulle rekenwerk stuitte op onbegrip bij economen. ‘Zoveel terugverdieneffecten, dat mag eigenlijk niet’, was gouverneur van de Nationale Bank Pierre Wunsch weinig onder de indruk.

'We hebben ons in het verleden al genoeg rijk gerekend, zoals met de taxshift van de regering-Michel.'

Wim Moesen

Paul De Grauwe (London School of Economics) schreef: ‘Ik heb het in mijn hele carrière nooit geweten dat de helft van een budgettaire inspanning gebaseerd is op terugverdieneffecten. Gewoonlijk bedragen die niet meer dan tien procent.’ 

Besparen op de index

‘Een fantasie’, in de woorden van econoom Wim Moesen (KU Leuven). ‘Maar inmiddels heeft Europa dat helemaal van de kaart geveegd. We hebben ons in het verleden al genoeg rijk gerekend, zoals met de taxshift van de regering-Michel. Die moest budgetneutraal zijn door de terugverdieneffecten, maar vergrootte structureel het begrotingstekort.’

Op sociaaleconomisch vlak wil De Wever de automatische loonindexering beperken door de prijzen van fossiele brandstoffen en energie minder te laten doorwegen, besparen op de uitkeringen voor langdurig zieken, en de werkloosheiduitkering beperken tot maximaal twee jaar, waarna werkzoekenden op een leefloon terugvallen.

Op de pensioenen zou hij twee miljard euro besparen, onder meer door strengere regels voor ‘gelijkgestelde periodes’, zoals ziekte of zwangerschap. 

Nog een opvallende ontwikkeling: in plaats van 25 miljard euro, gaan de onderhandelaars bij de start van hun nieuwe onderhandelingsronde, naar verluidt op zoek naar 16 miljard in de komende vijf jaar. Zo willen ze aan de zogenoemde Europese uitgavennorm voldoen.

‘Dat toont hoe de Europese regels voor interpretatie vatbaar zijn’, zegt Hielke Van Doorslaer van Denktank Minerva. ‘Ze berusten op economische aannames die kunnen wijzigen. We moeten erop toezien dat we onze economische groei niet lam besparen.’

Komaf met koterijen

Dat toont eveneens dat de Arizona-onderhandelaars de Europese begrotingsregels niet altijd helemaal begrijpen, stelt Wim Moesen. ‘De Europese uitgavennorm zegt niet dat we moeten besparen, maar dat de uitgaven niet meer dan twee procent per jaar mogen stijgen.’ 

Volgens hem moeten we daarvoor kijken naar waar de overheidsuitgaven in vergelijking met de buurlanden uit de bocht gaan. ‘Voor het grootste deel gaat dat om ‘economische zaken’, blijkt uit rekenwerk van de Nationale Bank.’ Denk aan loonkortingen en subsidies voor bedrijven.

‘Daarnaast moeten we komaf maken met alle fiscale koterijen die de ene of de andere belangengroep bevoordelen. We zijn het enige land dat de meerwaarden op aandelen of werkelijke netto huurinkomsten niet belast.’ 

'Net de grote pleitbezorgers van forse besparingen, MR en N-VA, leggen voor 1,8 miljard euro aan nieuwe bedrijfssubsidies op tafel. Hoe ernstig zijn je besparingseisen als je zo’n gat in de begroting slaat?’

Maarten Gerard

‘Een deel van de bedrijfssubsidies komt goed terecht’, zegt hoofd van de ACV-studiedienst Maarten Gerard.

‘Maar steeds meer leiden ze gewoon tot hogere bedrijfswinsten. Het is bizar dat net de grote pleitbezorgers van forse besparingen, MR en N-VA, bij de regeringsonderhandelingen nieuwe loonkortingen en bedrijfssubsidies op tafel leggen. Voor maar liefst 1,8 miljard euro. Hoe ernstig zijn je besparingseisen als je zo’n gat in de begroting slaat?' 

Vermogensbelasting

Hoewel de vorige onderhandelingsronde spaak liep toen MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez zich verzette tegen een minimale meerwaardebelasting op aandelen, staat het voor Maarten Gerard buiten kijf dat een eerlijkere bijdrage van de grootste vermogens hoognodig is.

‘De rijkste tien procent bezit meer dan de helft van het netto vermogen. Zelfs voorzichtige berekeningen van het Planbureau schatten de opbrengst van een vermogensbelasting op 4,7 miljard euro op. Dat is klein bier voor extreemrijken, maar maakt een groot verschil voor de samenleving.’ 

Daarnaast leert rekenwerk van het ACV dat er heel wat te winnen is bij onder meer verplichte elektronische facturen voor bedrijven, en bij meer preventie van spier- en skeletproblemen waardoor werknemers vandaag lang ziek uitvallen. ‘Er zijn heel wat alternatieven voor De Wevers plannen, die gewone mensen minder raken’, besluit Gerard.