Ik citeer uit een met de hand geschreven verslagboek van de Reisclub Vacantiegenoegens Vrede-Sint-Amands, een verslag van de oprichtingsvergadering van 22 juni 1939:
‘De dienst vacantiegenoegens en benuttiging van den vrijen tijd heeft voor doel de leden van den Christen arbeidersstand te helpen en voor te lichten voor het nuttig en vormend gebruik van hun betaald verlof en vrijen tijd. Het doel is voornamelijk om onze leden en vrienden eenige nuttige en aangename uitstappen te doen medemaken en 1 of 2 jaarlijksche reizen in Autocar, per boot of trein in te richten. Er werdt besloten aan te sluiten bij de gewestelijke dienst vacantiegenoegens, daar dit ons merkelijke voordeelen zal verschaffen. De leden betalen daarvoor 1 frank en krijgen daarvoor eene lidkaart welke recht geeft op belangrijke kortingen in hotels, pensions, musea enz. door den dienst aangeduid.’ (sic)
'Het doel is voornamelijk om onze leden en vrienden eenige nuttige en aangename uitstappen te doen medemaken en 1 of 2 jaarlijksche reizen in Autocar, per boot of trein in te richten.'
Het doel van de nieuwe dienst van het ACW was dus drievoudig: werknemers aanzetten om hun jaarlijks verlof op te nemen, hen uitnodigen om dit verlof voor vakantie te gebruiken en deze vakantie tot een ‘genoegen’ te maken. Die doelstellingen maken al negentig jaren het dna uit van Pasar. Je ziet ook de evolutie in de logo’s van de vereniging (tandwiel en zon, arbeid en vakantie, later de witte meeuw als symbool van vrije tijd).
Pak je tijd
De toename van de vrije tijd door meer betaalde vakantiedagen, de vijfdagenweek, de toename van financiële middelen door het dubbel vakantiegeld en de algemene stijging van de levensstandaard na de oorlog droegen ertoe bij dat, zoals Vakantiegenoegens het in een programmaverklaring in 1976 verwoordde, ‘naast het recht op arbeid, het recht op vrije tijd en vakantie vrijwel door elkeen aanvaard is.
De behoefte aan vrije tijd, openluchtrecreatie en vakantie wordt steeds groter en zijn uitgegroeid tot een levensbehoefte, tot een recht voor elkeen.’ Tijdens de 25-jarige viering van Vakantiegenoegens in 1963 zegt het ACW dat ‘de vrijetijdsbesteding en de snelle groei van het volkstoerisme het ACW verplichten tot nieuwe en gedurfde initiatieven.
Slechts weinigen hadden kunnen vermoeden dat de vakantiebesteding der arbeiders zo snel zou uitgroeien tot een nieuw sociaal probleem.’ Regelmatig heeft de vereniging gepleit voor meer verlofdagen en zondagsrust, om ook momenten van collectieve vrije tijd mogelijk te maken.
In 2017 publiceerde Pasar het boek De herontdekking van de tijd. Het was de start van een campagne Pak je Tijd, een actuele en nog steeds noodzakelijke discussie over onze haastmaatschappij en de onvermijdelijke discussie over een vermindering van de arbeidstijd om een economie in dienst van de mens te creëren.
De vijftiger jaren
Na de oorlog kwam de werking weer volop tot leven onder de vleugels van ACW-MOC, na een korte periode onder de vleugels van de Kristelijke WerknemersBeweging (KWB, vandaag Raak). Sindsdien gingen de activiteiten in stijgende lijn: daguitstappen, verblijven in vakantiecentra van de beweging aan zee of in de Ardennen, gezinsvakanties in het buitenland en het ontstaan van het kampeertoerisme is de vijftiger jaren.
De Kristelijke Arbeiders Vrouwengilde (KAV, vandaag Femma Wereldvrouwen) nam een eerste gedurfde initiatief in 1925 met de aankoop van een villa Zonnebloem in Nieuwpoort.
Een gunstige subsidiepolitiek leidde tot de expansie van het sociaal toerisme. Zo werd Vakantiegenoegens in 1951 erkend als ‘organisatie voor arbeidersvakanties en volkstoerisme’, waardoor de vereniging in het ACW een rol opnam als coördinator en ondersteuner van vakantiehuizen in het sociaal toerisme.
Na een eerste gedurfde initiatief van de Kristelijke Arbeiders Vrouwengilde (KAV, vandaag Femma Wereldvrouwen) in 1925 met de aankoop van een villa Zonnebloem in Nieuwpoort voor haar leden, evolueerde het aanbod naar 31 vakantiehuizen in 1962, goed voor 1,7 miljoen overnachtingen, wat een aanzienlijk deel was en bleef in het groeiende binnenlands toerisme.
Genoegens
Wie herinnert zich nog de vakantiehuizen waar tienduizenden families hun vakantie beleefden? Zon en Zee (ACW en CM-W.Vl), Sparrenduin (ACV-CSC METEA), Iepenburg (ACW Antwerpen), Hengelhoef (CM-Limburg). Meerdere vakantiecentra zijn nog actief en spelen een rol voor het reizen in groepen of bepaalde doelgroepen: De Linde (voorheen ACW Turnhout), Duinse Polders (nu Corsendonck), Domaine de Massembre (CM-luchtkuren en Kazou), Vayamundo (voorheen De Kinkhoorn en Ravelingen, ACVBIE), CM-zorgcentra Ter Duinen en Hooidonk, Kompas Campings of Sportacentrum.
Maar ‘goedkope bedden’ aanbieden was een model dat rond de eeuwwisseling een stuk aan kracht had verloren om participatie aan vakantie mogelijk te maken. Er was meer nodig.
Mee onder impuls van Pasar kwam er een nieuwe sociaal-toeristische politiek tot stand, vandaag gekend als ‘Iedereen verdient vakantie’. Een zeer breed netwerk van sociale organisaties en toerisme-actoren werken samen vanuit de behoefte van mensen die om een of andere reden een drempel ervaren om deel te nemen aan dagrecreatie en vakantie.
Voor Pasar is dan ook de historische rol als koepel van vakantiecentra verdwenen. Men is vooral als vereniging actief in dit netwerk. Overigens zijn ook de vakantiecentra van de beweging daarin gewaardeerde partners.
Tijd herontdekken
In 1976 werd Vakantiegenoegens erkend als ‘landelijke organisatie voor sociaal-cultureel werk voor volwassenen in verenigingsverband’. Het aantal afdelingen en vrijwilligers kende een grote groei. De ledenorganisatie werd uitgebouwd met een eigen toeristisch tijdschrift (Info-Vakantiegenoegens, vanaf 1992 KREO en vandaag de Pasar-magazines Wandelen, Fietsen, Kamperen).
De Pasar-media (magazines en digitaal) hebben steeds een stevige plaats ingenomen in het toerismelandschap. Het aanbod van lokale activiteiten en events zoals Stranddagen of Abdijdagen, met destijds telkens meer dan 10.000 deelnemers, hadden steeds één zaak gemeen: een waardevolle beleving van vrije tijd, meestal dichtbij huis, en liefst ook samen met anderen.
Dat blijft in de missie van Pasar de kern van het beleven van vakantie, met daarbij vandaag ook een sterkere kritische blik tegen de uitwassen van het massatoerisme.
Pasar heeft als middenvelder meegespeeld in de uitbouw van het toerismebeleid. Meerdere adviezen en decreten – zoals voor reisbureaus en verenigingen, het decreet logies en campings, het decreet toerisme voor allen, of voor trage wegen – werden mee bepaald door onze visie op toerisme.
In 1980 wijdde het ACW voor het laatst een congres aan sociaal toerisme. Laat dat een warme oproep zijn om als beweging weerom het belang van tijd te herontdekken.