Terwijl veel aandacht terecht gaat naar de invloed van nieuwe technologieën op tewerkstelling, is het minstens even belangrijk om te kijken naar hoe technologie de inhoud en kwaliteit van arbeid verandert.
De hype rond artificiële intelligentie doet misschien anders vermoeden, maar data en datagedreven processen zijn vandaag al in bijna alle ondernemingen te vinden. Steeds meer handelingen, procedures en beslissingen op het werk zijn gebaseerd op data, wat de efficiëntie en productiviteit ten goede kan komen, en werknemers kan ondersteunen in hun werk.
Hoewel datagedreven processen op het eerste gezicht neutraal en objectief lijken, blijven ze het resultaat van menselijke keuzes.
Maar die data kunnen ook gebruikt worden om werknemers te monitoren, te evalueren en te disciplineren. Hoewel datagedreven processen op het eerste gezicht neutraal en objectief lijken, blijven ze het resultaat van menselijke keuzes, bijvoorbeeld in de programmatie, en die keuzes reflecteren doorgaans eerder de belangen van het management dan die van de werknemers.
Vakbonden werpen best een kritische blik op de verzameling, het gebruik en de opslag van data op de werkvloer. Dat vergt niet alleen kennisontwikkeling, maar net zo goed inzicht in hoe datagedreven processen werken en welke gevolgen ze hebben voor de autonomie en werkdruk voor werknemers.
Het is essentieel dat vakbonden erop toezien dat data, het nieuwe goud, ook werknemers zelf ten goede komt. Transparantie in datagebruik is cruciaal om ervoor te zorgen dat technologie niet alleen leidt tot toegenomen efficiëntie, maar ook bijdraagt aan een betere arbeidskwaliteit.
Telewerk: Big Brother is watching
Sinds de COVID-19-pandemie zijn telewerk en flexibiliteit enorm toegenomen. In veel jobs is het ondertussen het nieuwe normaal. Hoewel telewerk veel voordelen biedt, zoals een betere werk-privébalans en tijdsbesparing, brengt het ook nadelen mee.
Werknemers voelen zich vaak verplicht om altijd bereikbaar te zijn, wat kan leiden tot verhoogde stress en werkdruk. Het mentale welzijn van werknemers komt erdoor onder druk te staan.
De verantwoordelijkheid kan niet bij de individuele werknemer gelegd worden, onder het motto Ze moeten hun mails toch niet checken in het weekend.
Het is belangrijk dat vakbonden zich inzetten voor duidelijke afspraken over bereikbaarheid en deconnetie. Die verantwoordelijkheid kan niet bij de individuele werknemer gelegd worden, onder het motto Ze moeten hun mails toch niet checken in het weekend.
Deconnectiviteit en flexibiliteit zijn best deel van een collectief verhaal, waarbij niet alleen individuele werknemers, maar ook werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen. Vakbonden kunnen daarbij helpen door collectieve richtlijnen en afspraken te ontwikkelen die zorgen voor een gezonde balans tussen werk en privéleven.
Vergeet niet dat een gezonde vakbondswerking gebaseerd is op een collectief gevoel van samenhorigheid, dat sterk afhankelijk is van werknemers die regelmatig samen fysiek aanwezig zijn op de werkplek.
Betrokken
Technologie wordt daarnaast vaak ingezet om werkprocessen te standaardiseren en te optimaliseren. Hoewel standaarden werknemers houvast kunnen bieden en het aantal fouten kunnen verminderen, kan dat ook ten koste gaan van de broodnodige autonomie en flexibiliteit.
Al te rigide procedures kunnen werknemers zelfs aanzetten om dure en omslachtige manieren te zoeken om de procedures te omzeilen. Daarom is het belangrijk dat werknemers betrokken worden bij het opstellen van standaarden, zodat die de werkelijke werkpraktijken weerspiegelen en het werk effectief makkelijker maken.
Vakbonden moeten ernaar streven dat werknemers de mogelijkheid hebben om af te wijken van de standaard als de realiteit dat vereist, of om de standaarden bij te sturen. De sociale werkelijkheid laat zich niet zomaar vatten in vaste protocollen.
Levenslang (digitaal) leren
Om ervoor te zorgen dat technologische trends werknemers ten goede komen, is het aangewezen dat vakbonden investeren in training en opleiding. Levenslang leren is essentieel, niet alleen voor de tewerkstelling, maar ook om werknemers de tools te geven om de veranderingen in hun jobinhoud door technologie positief te benutten.
Werknemers moeten worden opgeleid in het gebruik van technologie en bewust worden gemaakt van de mogelijke gevaren. Empowerment door opleiding verhoogt de inzetbaarheid en de arbeidskwaliteit van werknemers, ook qua technologie. Daar heeft de vakbond een belangrijke rol.
Het is, met andere woorden, noodzakelijk dat vakbonden een sterk narratief ontwikkelen over technologie.
Vakbonden kunnen drie strategieën volgen: zich verzetten tegen technologie, compensatie eisen voor mogelijke risico’s, of actief de keuzes mee beïnvloeden rond de inzet van technologie en de voorwaarden waaronder dat gebeurt. Die laatste optie biedt de beste garantie om werknemers de vruchten van technologische innovatie te laten plukken.
Vakbonden kunnen drie strategieën volgen: zich verzetten tegen technologie, compensatie eisen voor mogelijke risico’s, of actief de keuzes mee beïnvloeden rond de inzet van technologie en de voorwaarden waaronder dat gebeurt.
Niet alleen het management moet de vakbonden als legitieme gesprekspartner zien, ook de vakbonden zelf moeten ervan overtuigd zijn dat ze hier een belangrijke rol hebben. Daarvoor zijn duidelijke, afdwingbare rechten nodig - wanneer krijgt bijvoorbeeld CAO 39 over het overleg over en de sociale gevolgen van nieuwe technologieën een update? - maar ook een wervend verhaal over hoe technologie werknemers vooruithelpt.
Opleiding en bewustwording
Snelle technologische vooruitgang verandert de werkvloer ingrijpend. Vakbonden staan voor de uitdaging om niet alleen de tewerkstelling te beschermen, maar ook de kwaliteit van het werk te waarborgen in een tijdperk van datagedreven processen, telewerk en standaardisatie. Er is meer dan ooit aandacht nodig voor de organisatie van het werk en de gevolgen voor de arbeidsinhoud.
Door in te zetten op opleiding en bewustwording, en door een sterk narratief te ontwikkelen over technologie, kunnen vakbonden ervoor zorgen dat technologie niet alleen het management, maar ook de werknemers voordelen oplevert. Zo kan de vakbeweging bouwen aan een toekomst waarin technologie bijdraagt aan betere arbeidsomstandigheden en een hogere levenskwaliteit voor iedereen.
