Steeds meer oudere werknemers kampen met langdurige ziekte. Dat komt onder andere door spier- en skeletaandoeningen (MSA), burn-outs en depressies door zware arbeid, onaangepast werk en een hoge werkdruk. Opvallend meer vrouwen vallen daarbij uit.
Om na te gaan hoe het welzijn aan het einde van de loopbaan beter kan, bevroeg onderzoekster Hélène Henry via een vragenlijst meer dan 4.600 werknemers tussen 55 en 64 jaar over hun kijk op hun werk en gezondheid.
‘De bevraging toont aan dat 85 procent van de respondenten het niet ziet zitten om tot hun 67ste te werken. Gemiddeld zien de bevraagden zichzelf werken tot hun 62ste. In België lag de levensverwachting in goede gezondheid in 2020 op ongeveer 64 jaar. Dat wil dus zeggen dat bij een pensioenleeftijd van 67 jaar de gemiddelde werknemer zo’n drie jaar in slechte gezondheid zou moeten werken. Je ziet vanzelf dat dat niet haalbaar is.’
Eindeloopbaanregelingen van ontzettend belang
Uit de resultaten blijkt dat werknemers nood hebben aan zowel een zinvolle invulling van hun baan en erkenning willen voor hun werk en dat een goede relatie met de leidinggevende en de collega’s, aanpassingen aan de werkruimte, arbeidstijd en arbeidsmiddelen een positief effect hebben op de gezondheid, het welzijn en de zin om tot aan het pensioen te blijven werken.
‘Maar we zien nu bijvoorbeeld dat de regering verminderde arbeidsduur in de vorm van tijdskrediet en landingsbanen inkrimpt en minder toegankelijk maakt, waardoor steeds minder werknemers ervan gebruik kunnen maken. Dat is nefast voor het welzijn van die werknemers’, weet de onderzoekster.
‘Mensen die vroeger van tijdskrediet gebruikmaakten, worden nu richting ziekte geduwd.’
Maarten Hermans
Maarten Hermans, ACV-expert welzijn op het werk, ziet duidelijk de negatieve effecten: ‘De mensen die vroeger van zo’n stelsel gebruik konden maken, worden nu richting langdurige ziekte geduwd omdat zij fysiek en mentaal op zijn. Voor de meeste mensen is de huidige pensioenleeftijd niet haalbaar. Onder werknemers met gezondheidsklachten ligt dat percentage nog lager. Daarom moet werk dringend weer werkbaarder worden gemaakt.’
Ook Hélène Henry vindt meer aandacht voor werkbaar werk hoognodig: ‘De jaren net voor je pensioen zijn eigenlijk een opeenstapeling van alles ervoor. Heb je altijd een baan gehad waarin er aandacht was voor jouw welzijn, dan zal de kans veel maal groter zijn dat je je pensioen in goede gezondheid bereikt. Omgekeerd zullen de laatste jaren extra zwaar wegen als daarvoor al weinig aandacht was voor je welzijn.’
Zorgtaken baren zorgen
De CM-studie heeft specifieke aandacht voor vrouwen op het einde van de loopbaan. Want vrouwen rapporteren een lager gevoel van welzijn en meer burn-outgevoeligheid. Ze werken ook vaker deeltijds. Hélène Henry: ‘We vermoeden dat vrouwen die deeltijds werken dat vaak doen om extra zorgtaken voor (klein)kinderen of ouders op zich te nemen, of om het huishouden te runnen. Ze maken van hun vrijgekomen tijd dus geen moment om te rusten en te recupereren. Die zorg- taken veroorzaken extra belasting, wat ook ten koste kan gaan van de gezondheid en het welzijn.’
‘Net voor de zomer was er een studie van Securex waaruit bleek dat 55 procent van de vrouwen met menopauzale symptomen last ondervindt bij het uitoefenen van hun functie’, weet Henry. ‘Ook uit ons onderzoek kwam naar voren dat vrouwen baat kunnen hebben bij aanpassingen aan het werk om hun welzijn op het werk te waarborgen. Op de menopauze rust nog steeds een groot taboe. Het zou goed zijn als er meer erkenning hiervoor was op de werkvloer.’
‘Zorg combineren met een deeltijdse baan is zwaar’
Cil Van Ostaeyen (62) bleef vijftien jaar lang thuis om voor haar kinderen te zorgen en heeft geen recht op een landingsbaan
‘Ik werkte als uitzendkracht in een ploegensysteem toen we aan kinderen begonnen. Ook mijn man werkte in shiften. Probeer zo maar eens kinderopvang te vinden. Omdat ik geen vast contract had, kon ik ook niet rekenen op een stelsel zoals ouderschapsverlof. Het leek ons dus een logische keuze dat ik zou thuisblijven om voor de kinderen te zorgen.’
‘In die vijftien jaar dat ik thuis was om onze kinderen groot te brengen, deed ik ook heel wat vrijwilligerswerk: in de Wereldwinkel, als leesmoeder en bij vrouwenorganisatie Femma. Wie zegt mij dat ik geen zinvolle bijdrage geleverd heb? Helaas wordt dat werk nog steeds niet gewaardeerd of gelijkgeschakeld. Mijn vader had twee jaar geleden plots veel zorg nodig en intussen zorg ik mee voor mijn moeder, maar omdat ik niet voltijds werk en niet genoeg anciënniteit had opgebouwd, had ik geen recht op tijdskrediet die de druk van de ketel kan halen. Zorg combineren met mijn deeltijdse baan is fysiek en emotioneel zwaar.’
