Dan ging het niet alleen over Radio 2, waar coryfee Peter Van De Veire het volstrekt normaal vond om tijdens de kiescampagne met een brede glimlach een selfie met Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken de wereld in te sturen. Ook de journalistieke aanpak in reguliere (televisie)programma’s kwam ter sprake.
Zo kreeg diezelfde Tom Van Grieken in De Afspraak van 18 juni een uitstekend platform om de kijker duidelijk te maken dat hij tijdens de campagne soms ‘te eerlijk’ was geweest, en dat hij zijn excuses had aangeboden aan Groen-kopstuk Petra De Sutter na zijn keiharde uithaal over transseksualiteit in Het conclaaf.
Tom Van Grieken kreeg in De Afspraak een uitstekend platform om de kijker duidelijk te maken dat hij tijdens de kiescampagne soms ‘te eerlijk’ was geweest.
Die persoonlijke aanval op Petra De Sutter had hij ‘nooit gewild’. ‘Wie mij kent, weet dat ik nooit de intentie heb om mensen te kwetsen’, voegde deze ‘nette jongen’ eraan toe. De racistische en seksistische politiek, waarmee Vlaams Belang al vele jaren vele mensen kwetst, kwam in De Afspraak niet aan bod.
Waarom niet? Bestaat er bij de openbare omroep, en zeker bij de nieuwsdienst geen gedragscode, of afsprakennota met betrekking tot het extreemrechtse gedachtegoed en tot Vlaams Belang?
Even terugspoelen
Een kleine zoektocht in het VRT-archief levert interessant materiaal en een relevant referentiekader op om deze vraag te beantwoorden. De nota De VRT en de democratische samenleving (2001) verwijst naar de decretale opdracht van de openbare omroep om ‘in de programma’s op basis van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens elke vorm van discriminatie te weren’. Uitdrukkelijk wordt gesteld dat ‘de grondbeginselen van de democratie moeten versterkt worden en niet verzwakt’.
De nota verwijst expliciet naar ‘sociologisch onderzoek dat aantoont dat extremistische partijen slechts kunnen gedijen door simpele of simplistische oplossingen voor complexe problemen voor te stellen. Daarbij spelen zij op een poujadistisch-populistische manier in op sociaal-economische, raciale, filosofische vooroordelen.’
Daarom mag aan ‘extremistische partijen en bewegingen die een gevaar inhouden voor die pluralistische, democratische en verdraagzame samenleving geen open tribune worden verleend’.
Duidelijk toch.
Dat geldt ook voor de conclusie: ‘Wanneer het verantwoord wordt geacht om over deze bewegingen te berichten, dan kan dit, maar deze bewegingen mogen de kanalen van de publieke omroep en zijn nieuwsprogramma’s niet (kunnen) misbruiken om hun gedachtengoed te verspreiden. Er moet dus zeer omzichtig worden omgesprongen met het aan het woord laten van vertegenwoordigers van deze bewegingen, zeker in rechtstreekse uitzendingen.’
Waarvan akte.
Een partij als alle andere
Meer specifiek ten aanzien van het Vlaams Blok stelt de nota dat ‘uit al de voorgaande overwegingen dus geconcludeerd moet worden dat het Vlaams Blok geen politieke partij is als de andere en dat er minstens ernstige vragen moeten worden gesteld over de discriminaties, waarvan het Blokprogramma blijk geeft en van de openlijke afwijzing van de multiculturele samenleving.’
Ook dat is duidelijk.
Wie de grondlijnen en aanbevelingen van deze nota naast de algemene houding en journalistieke aanpak van de VRT legt, kan zich nogal wat vragen stellen. Is deze nota nog geldig? En zo ja, waarom wordt er dan zo soepel mee omgesprongen? Of is de nota en stoemelings in de vergetelheid geraakt? Of in stilte afgevoerd?
Is men van mening dat het programma en de politieke praktijk van het Vlaams Belang vandaag wel voldoet aan de voorwaarden van een ‘pluralistische, democratische en verdraagzame samenleving’?
Of is men van mening dat het programma en de politieke praktijk van het Vlaams Belang nu wel voldoet aan de voorwaarden van een ‘pluralistische, democratische en verdraagzame samenleving’ en geen blijk meer geeft ‘van de discriminaties en van de openlijke afwijzing van de multiculturele samenleving’, zoals de nota van 2001 bepaalt. Ik ben benieuwd naar het antwoord.
Zijn er misschien andere, meer recente, nota’s of richtlijnen die ik over het hoofd heb gezien en die andere gedragslijnen voorstellen? Of heeft dit alles te maken met de significante aanwezigheid van Vlaams Belang – dat in het verleden voor de afschaffing van de openbare omroep pleitte – in het bestuur van de VRT?
Ondertussen blijft het raadzaam dat VRT-journalisten het redactiestatuut en de deontologische code, die sinds 2012 van kracht zijn, herlezen en toepassen. Ook hier is weinig sprake van onduidelijkheid: ‘De VRT als organisatie verwerpt discriminatie en sociale uitsluiting.’ En van journalisten wordt verwacht dat ze ingrijpen ‘als standpunten worden ingenomen die indruisen tegen de rechten van de mens of discriminerend zijn’.
Waarvan akte.
Vlaams Belang, dat haar overwinningsnederlaag mede in de schoenen schoof van de ‘vuile campagne van sommige media’, wees erop dat ‘de VRT het spel deze keer wel eerlijk speelde’. ‘Eindelijk is het Vlaams Belang een partij als alle andere’, mijmerde Siegfried Bracke onlangs. (Doorbraak, 2 juli 2024) Toen hij nog hoofdredacteur was van de VRT-nieuwsdienst ijverde hij, ondanks de hierboven geciteerde nota, al voor de opheffing van het cordon sanitaire.
Waarvan akte.
