‘Nog altijd kinderarbeid bij PostNL’ kopten de kranten in april 2022. Een half jaar eerder stootte de sociale inspectie al bij verschillende pakjesbedrijven op grove wantoestanden: onderbetaalde chauffeurs, heel lange werkdagen, bijhorende verkeersonveiligheid, zwartwerk en zelfs kinderarbeid. Reportages schetsten toen geen fraai beeld over de lange keten aan onderaannemers. Enkele topmannen van PostNL verdwenen zelfs even in de cel.
De onthullingen over de donkere praktijken achter de pakjes aan huis dwongen minister van Post Petra De Sutter (Groen) tot actie. ‘De rotte appels moeten eruit’, verklaarde ze. Na een taskforce volgde een wetsvoorstel. Maar of de recent goedgekeurde pakjeswet ook echt misbruik in de toekomst kan vermijden, valt volgens ACV-Transcom-secretaris voor het vervoer over de weg Christof Valcke nog af te wachten.
‘Van het oorspronkelijke plan van de minister om de sector te verplichten het merendeel van de werknemers met een vast contract in dienst te nemen, blijft helaas niet veel over. Er kunnen nu misschien wel hogere tarieven geëist worden, de vraag is of bijvoorbeeld de chauffeur in dienst van een onderaannemer dat ook zal voelen. Zal hij door de nieuwe wet ook echt een beter statuut en werkomstandigheden krijgen?’
Het mom van ondernemerschap
‘In die zin is de nieuwe wet een gemiste kans’, zegt Valcke. ‘Want moeten we het normaal vinden dat een groot pakjesbedrijf uitsluitend op onderaannemers rekent om alles te bezorgen? Eigen werknemers met bijhorend statuut zouden de norm kunnen zijn.’
In een adem met de onderaannemers noemt Valcke schijnzelfstandigen. ‘Dat is voor velen onder hen zeker het geval. Onder het mom van ondernemerschap zijn zij ooit begonnen als zelfstandige pakjesbezorger, maar in de praktijk bepalen de grote bedrijven eigenlijk alles: van de planning tot zelfs de tarieven die ze moeten aanvaarden.’
Ondertussen verminderde volgens Valcke het aantal grote wantoestanden wel in de sector. ‘De pakjesbedrijven zijn een tijd lang zwaar gecontroleerd, en dat bleek meer dan terecht. Bij de bedrijfsleiders groeide inmiddels het besef dat wat er voordien gebeurde, gewoon onaanvaardbaar is.’ Maar of we in de toekomst gevrijwaard zullen blijven van gelijkaardige schandalen? Daarvoor steekt Valcke zijn hand niet in het vuur. ‘De nieuwe wet laat nog steeds onderaannemers toe. Dat laat de deur op een kier voor potentieel misbruik.’
De grove schendingen bij PostNL leidden tot een strafrechtelijk onderzoek en rechtszaak, die nog steeds loopt. Een andere zaak tegen pakjesbedrijf GLS, waar ook uitbuiting vastgesteld werd, komt volgende maand voor de rechter. Maar ook daar is er nog niet meteen zicht op een uitspraak.
