In 2004 werd een hervorming in de werkloosheidsreglementering doorgevoerd. Er werden strengere voorwaarden en sancties opgelegd aan werkzoekenden jonger dan 50 jaar. Na 15 maanden werkloosheid konden zij hun volledige uitkering verliezen en die pas na een jaar werken terugkrijgen. Doel van deze verstrenging was om meer mensen weer aan het werk te krijgen en om de kosten voor de uitkeringen te laten dalen.
‘De resultaten van het rapport zijn vernietigend voor deze hervorming’, stelt Maarten Hermans, expert welzijn op het werk van het ACV. ‘Er gingen niet meer mensen terug aan het werk en de sociale zekerheidsuitgaven gingen ook niet naar beneden. Wel was er een hogere kans om zo in de arbeidsongeschiktheid te komen, zeker voor werkzoekenden met een kortere scholing of voor mensen die al met gezondheidsproblemen kampten. Het langetermijneffect op arbeidsongeschiktheid toont volgens de onderzoekers aan dat de verschuiving naar arbeidsongeschiktheid geen ontlopen is van verplichtingen, maar het wijst op onderliggende gezondheidsproblemen in de groep van langdurig werklozen. Het gaat dan vooral om psychosociale en musculoskeletale aandoeningen die gelieerd zijn aan zwaar en belastend werk. De kostenbesparing door minder werkloosheidsuitkeringen ging nagenoeg verloren door de toename in arbeidsongeschiktheidsuitkeringen.’
‘Harder aanpakken van werkzoekenden werkt gewoon niet’, gaat Hermans verder. ‘Ik durf zelfs stellen dat het net geld kost aan de overheid, want er wordt geld gestoken in een strenger controle- en sanctioneringssysteem om kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt van het ene naar het andere sociaalzekerheidsstelsel te duwen onder bedreiging van sancties.
België almaar strenger
De onderzoekers merken ook op dat in Europees perspectief onze aanpak van werkzoekenden eruit springt omdat het zulke zware sancties kan opleggen.
‘Sindsdien is het sanctioneringsbeleid overigens alleen maar strenger geworden, dus we kunnen deze conclusies ook doortrekken naar de huidige situatie’, stelt Maarten Gerard, adviseur arbeidsmarkt bij het ACV. ‘Er is zeker in Vlaamse context ook veel meer politieke druk. Maar zwaar sanctioneren door een uitkering af te nemen levert dus geen positief effect op de uitstroom naar werk, blijkt ook uit actuele cijfers. Integendeel, je neemt de motivatie en handvaten weg voor de verdere begeleiding naar werk.’
'Er is een heel grote groep mensen waar de arbeidsmarkt niet correct mee omgaat.'
Maarten Hermans, ACV
‘Politici hanteren vaak een individueel schuldmodel en hebben te weinig aandacht voor de manier waarop je het beste resultaat kan behalen voor de werkzoekende én de arbeidsmarkt. Een grote groep mensen wil werken, maar kampt met gezondheids- of andere problemen. Zij worden dan uit de werkloosheid geduwd naar andere stelsels zoals arbeidsongeschiktheid of leefloon. Tegelijk is men beleidsmatig allerlei manieren aan het bedenken om de groep arbeidsongeschikten weer op de radar van werk te krijgen, wat veel complexer is. De logica is compleet zoek.’
Werkbaar werk
Tegen 2035 stevenen we af op 600.000 langdurig zieken, dat bleek eerder uit berekeningen op basis van een studie van het Federaal Planbureau. En het strenge sanctioneringsbeleid doet die groep van langdurig zieken dus alleen maar groeien.
‘Die toename van langdurig zieken komt er sowieso aan omdat de oorzaken niet worden aangepakt’, voorziet Hermans. ‘Er is een heel grote groep mensen waar het beleid niet correct mee omgaat. Dikwijls gaat het om oudere mensen, kortergeschoolden en arbeiders die geen kansen krijgen, ziek gemaakt worden en dan in kwetsbare arbeidsstatuten terechtkomen. Als enige oplossing wordt altijd maar strenger sanctioneren geopperd. Uit dit onderzoek blijkt nu duidelijk dat dat niet werkt. Er moet aan de aanbodzijde iets veranderen. Bestaande jobs moeten minder ziekmakend zijn, en het is nodig dat de overheid investeert in de creatie van werk voor diegenen voor wie de arbeidsmarkt momenteel faalt.’
De studie waarover sprake in het artikel, vind je hier terug.
