Sinds de zomer zit de 34-jarige Cemre* thuis met een burn-out. Vier helse maanden in het tankstation waar ze teamleader werd na een overplaatsing, eisten hun tol.
‘Ik wilde mezelf bewijzen, maar kwam terecht in de hel', vertelt ze. 'Terwijl mijn manager er nauwelijks was, moest ik tot veertig mensen aansturen. Ik leek wel de enige met verantwoordelijkheidsgevoel. Elke dag smeekte ik om hulp. Op het werk moest ik overgeven van de stress. Dat zag mijn manager, maar die negeerde het.’
'Op het werk moest ik overgeven van de stress. Dat zag mijn manager, maar die negeerde het.'
Cemre*
Een vijandige confrontatie met een collega was de druppel. ‘Ze schold me uit en probeerde me zelfs te slaan. Toen ik thuiskwam zag mijn zoontje van tweeënhalf me op mijn knieën vallen. Niet wenen, mama, zei hij.’
‘Ze hebben Cemre helemaal opgefikt’, vat vakbondsafgevaardigde Marleen De Cock samen. Maar haar verhaal is kenmerkend. Steeds meer jonge werknemers lijden onder zware werkstress, blijkt uit de nieuwe werkbaarheidsmeting van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV).
Meer dan een derde van de werknemers tot 35 jaar ondervindt ernstige werkstressklachten. Bij 13 procent is er sprake van burn-outsymptomen. Op twintig jaar tijd liggen de werkstressklachten bijna tien procentpunten hoger, de burn-outsymptomen stegen met bijna de helft.
Giftige cocktail
In de tankstations ziet Marleen De Cock steeds vaker jonge mensen uitvallen met een burn-out. ‘Het is veeleisend werk. We staan al om 3 uur op voor een relatief laag loon, en zondagwerk of overuren leveren weinig extra op. In de huidige arbeidskrapte is het begrijpelijk dat jongeren op zoek gaan naar een andere baan, maar we kampen permanent met onderbezetting.’
‘Bijna allemaal hebben de mensen die uitvallen een migratieachtergrond. De opmars van extreemrechts sterkt sommige collega’s in racistische opmerkingen.'
Marleen De Cock, vakbondsafgevaardigde
Doe daar een manager bovenop die weinig begrip toont en je krijgt een giftige cocktail. Bovendien denkt De Cock dat er nog iets anders meespeelt. ‘Bijna allemaal hebben de mensen die uitvallen een migratieachtergrond. De huidige politieke situatie en de opmars van extreemrechts sterken sommige collega’s in racistische opmerkingen. Dat speelt zeker mee.’
Steun van collega’s
Lang leek de situatie van jongeren voor werkstress en burn-outklachten beter dan voor hun oudere collega’s, maar sinds de laatste metingen smelt die gunstige positie als sneeuw voor de zon.
‘Toen we met onze metingen begonnen in 2004 lag het aandeel jonge werknemers met een werkbare baan hoger dan bij oudere generaties’, zegt Miet Lamberts van de SERV. ‘Sinds 2016 is er geen verschil meer. Bijna de helft van de jonge werknemers heeft een baan met een of meerdere werkbaarheidsproblemen.’
Volgens hoogleraar arbeidsgeneeskunde Lode Godderis heeft dat in de eerste plaats te maken met de veranderde arbeidsmarkt. ‘De krapte op de arbeidsmarkt maakt dat jongeren sneller aan het werk raken, maar ook dat hun oudere collega’s en leidinggevenden minder tijd en ruimte hebben om hen te begeleiden.’
‘De krapte op de arbeidsmarkt maakt dat jongeren sneller aan het werk raken, maar ook dat hun oudere collega’s minder tijd en ruimte hebben om hen te begeleiden.'
Professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis
Niet toevallig vertonen de zorgsector en het onderwijs in de SERV-meting een bijzonder risico op werkstressklachten en burn-out, sectoren waar de krapte erg nijpend is.
‘Als de werkdruk toeneemt’, aldus Godderis, ‘vallen zaken weg die je helpen om je weg te vinden op het werk, zoals de sociale steun van collega’s. Dat creëert onzekerheid en stress.’
Loopbaancheques
De situatie bij jonge vrouwen blijkt bovendien kwalijker dan bij jonge mannen. Bij hen ligt het aandeel burn-outsymptomen bijna dubbel zo hoog. Ze worstelen ook vaker met de werk-privécombinatie. Werknemers met een arbeidshandicap lopen evenzeer een hoger risico.
Het opleidingsniveau maakt dan weer weinig verschil voor werkstress. Beter nieuws is dat liefst negen op de tien jonge werknemers zeggen voldoende leerkansen te krijgen op het werk.
Gemma Vanmarsenille van Jong SERV, dat focust op jongeren op de arbeidsmarkt, vraagt zich af waarom sommige werkbaarheidsmaatregelen nog specifiek gericht blijven op oudere werknemers.
Het liefst zou Cemre geleidelijk weer aan het werk gaan. ‘Financieel is het zwaar als alleenstaande moeder. Maar ik weet dat me pesterijen te wachten staan.’
‘Om in aanmerking te komen voor loopbaancheques voor voordelige loopbaanbegeleiding moet je bijvoorbeeld zeven jaar ervaring hebben. We zien nu dat zoiets aan het begin van de loopbaan net zo zinvol is.’ Al wil kersvers Vlaams minister van Werk Zuhal Demir (N-VA) net snoeien in die loopbaancheques door besparingen bij de VDAB.
Het belangrijkst is om de werkdruk zelf te verlagen. Dan denkt Lode Godderis in de eerste plaats aan maatregelen om uitgevallen werknemers geleidelijk weer aan de slag te laten gaan. ‘Organisaties moeten zorgen voor de juiste begeleiding en een terugkeer op maat’, zegt hij. ‘Maar veel organisaties worstelen met hun kernopdracht. Neem nu het onderwijs. Als de werkdruk hoog is, moeten we kunnen focussen op het lesgeven, niet op de administratieve bijtaken.’
Het liefst zou Cemre geleidelijk weer aan het werk gaan. ‘Financieel is het zwaar als alleenstaande moeder’, zegt ze. ‘Bovendien ben ik er de persoon niet naar om de hele dag thuis te zitten. Ik houd van mijn werk. Alleen voel ik me zonder steun niet veilig om terug te komen. Ik weet dat me pesterijen te wachten staan.’
*Naam bekend bij de redactie.
