In november 2012 hervormde de regering-Di Rupo de werkloosheidsverzekering, onder meer met een versterking van de degressiviteit. Dat wil zeggen dat een werkloosheidsuitkering sneller en steiler daalt, tot een strikt minimum. Dat gebeurde in de nasleep van de financiële crisis van 2008 en de grote besparingsdrang die toen heerste. Met die maatregel wilde de toenmalige federale regering op de uitgaven voor de uitkeringen besparen door werklozen sneller naar nieuw werk toe te leiden, men hoopte dat de dalende uitkering een invloed zou hebben op het zoekgedrag. Maar zowel armoedeorganisaties en vakbonden maakten zich toen sterk dat die versterkte degressiviteit alleen maar tot gevolg zou hebben dat meer mensen in armoede belanden en zij niet sneller een nieuwe baan zouden vinden.
Dat verweer wordt nu ook bevestigd in een nieuw rapport van de RVA, dat tien jaar na de ingang van de verstrengde regels naar het effect daarvan kijkt. Volgens de RVA kan er geen verband worden aangetoond tussen de sneller dalende werkloosheidsuitkering en de uitstroom van mensen naar het werk. Door de economische groei van 2015 tot 2019 merkten de onderzoekers zelfs op dat het merendeel hun uitkering niet zag afnemen, omdat zij sneller een nieuwe baan vinden dan dat de uitkering kan dalen. Bovendien merkten de onderzoekers jaar na jaar hetzelfde seizoenseffect op bij de in- en uitstroom van werklozen en kon op geen enkele manier aangetoond worden dat het dalen van de uitkering daar een effect op had. Nog een interessante vaststelling: tijdens de coronacrisis werd de degressiviteit tijdelijke stilgelegd, maar zonder dat daardoor de uitstroom naar werk afnam. Meer nog, maanden voor het herstel van de degressiviteit trok de uitstroom naar werk opnieuw sterk aan, stelde de RVA vast.
Gemiddelde uitkering onder armoedegrens
Karim Dibas, expert bij de werkzoekendenwerking van het ACV, kijkt niet op van de resultaten van het rapport. ‘Terwijl economen als Stijn Baert het grote heil in snel en sterk dalende uitkeringen blijven zoeken, bevestigt nu ook de RVA wat wij al jaren zeggen. Je moet mensen niet met de financiële roe naar nieuw werk toe leiden, maar er net voor zorgen dat de drempels die langdurige werklozen ondervinden weggewerkt worden, zoals onvoldoende werkervaring bij jongeren of niet de juiste kwalificaties en kennis hebben om aan de steeds sneller veranderende eisen voldoen. Zorg ervoor dat je die mensen voldoende ondersteuning biedt en hen zo goed mogelijk naar een passende baan begeleidt.’
‘De overheid verzaakt haar beschermingsfunctie van de werklozen.’
Karim Dibas
‘Het rapport spreekt er verder ook over dat de overheid een van de hoofddoelen van de werkloosheidsuitkering uit het oog verliest, namelijk het armoederisico voor mensen die hun werk veliezen opvangen’, vervolgt Dibas. Uit de resultaten blijkt namelijk dat de uitkering van de gemiddelde werkloze zich onder de armoedegrens bevindt. ‘De overheid verzaakt hierin haar beschermingsfunctie van de werklozen. Bovendien hebben de lage uitkeringen tot gevolg dat wie onder de armoedegrens zakt nog moeilijker nieuw werk vindt. Wanneer je in armoede leeft, ben je vooral bezig met overleven en kom je er gewoon niet toe om daarnaast ook nog veel energie in de vaak slopende zoektocht naar een nieuwe baan te steken. Zeker ook omdat solliciteren ook behoorlijk wat geld kost aan verplaatsingen.’
De regering-Di Rupo rekende zich indertijd rijk aan die hervorming door uit te gaan van bijzonder positieve effecten op de werkgelegenheid. Nu die zijn uitgebleven stelden de onderzoekers van de RVA vast dat er geen echt tastbaar positief effect voor de begroting is. De totale besparing tussen 2012 en 2020 bedraagt amper 0,5 procent van de sociale uitgaven. ‘Het verhoopte besparingseffect van economen en de regering treedt dus verre van op. De onderzoekers zeggen dan ook dat een verdere aantasting van de werkloosheidsuitkeringen alleen maar tot gevolg heeft dat de beschermingsfunctie verder aftakelt’, stelt Karim Dibas.
