De volgende twee decennia kunnen we een groei van het aantal verpleegkundigen verwachten. Dat besluit CM in een nieuwe studie. Helaas stopt daar het goede nieuws, want de nood aan zorg zal volgens dezelfde studie nog eens zo hard groeien. Dat komt door het stijgende aantal ouderen, maar ook de hogere levensverwachting en complexere zorg zullen de hoeveelheid werk gevoelig verhogen. Zodanig zelfs dat het zorgpersoneel het niet zal kunnen bolwerken. CM vreest daarom een crisis in sectoren als ziekenhuizen of de thuiszorg. Maar vooral woonzorgcentra zullen de tekorten voelen.
De crisis moet ook een opportuniteit zijn om anders naar zorg te gaan kijken, met meer sociale aandacht.
Luc Van Gorp, voorzitter CM
Woonzorgcentra zullen het in verhouding tot de gevraagde zorg met ruim een kwart minder personeel dan vandaag moeten doen. De thuiszorg en de ziekenhuizen zullen dan weer bijna een vijfde minder personeel beschikbaar hebben voor alle zorgnoden. Niet verwonderlijk dat de Wereldgezondheidsorganisatie van de VN het dreigend tekort aan gezondheids- en zorgmedewerkers in Europa zelfs een tijdbom noemt die tot een ramp kan leiden.
Familie en omgeving ingeschakeld
Niet enkel wie in de sector werkt of zorg nodig heeft zal de tekorten voelen. Ook de familie en de omgeving – al heeft niet iedereen die – zal meer ingeschakeld worden. Die is daar niet altijd op voorbereid, en moet de toenemende mantelzorg dikwijls combineren met werk.
Kiezen voor een speciaal verlofstelsel is dan een mogelijkheid, maar daarvoor is de uitkering te laag. Nu al geeft in een ACV-enquête een meerderheid aan het financieel echt te voelen wanneer er minder wordt gewerkt om voor iemand te kunnen zorgen. ‘Tegelijk moet de crisis ook een opportuniteit zijn om anders naar zorg te gaan kijken, met meer sociale aandacht. Want louter vertrouwen op meer krachten zal niet volstaan’, geeft Luc Van Gorp, voorzitter van CM, aan.
Al tien jaar knelpuntberoep
Verpleegkundigen staan al ruim tien jaar in de lijst van knelpuntberoepen, vorig jaar zelfs nog op de betreurenswaardige eerste plaats in Vlaanderen. Ondertussen dook ook de zorgkundige op in de lijst. De functie die in theorie een deel van de werkdruk van verpleegkundigen moet opvangen, valt ondertussen al even moeilijk te vullen.
De vraag waarom vacatures in de sector moeilijk ingevuld worden, kent verschillende antwoorden. ‘Ten eerste studeren er te weinig verpleegkundigen af’, geeft Van Gorp aan. ‘Er zijn veel meer openstaande vacatures dan studenten die hun diploma halen. En wie wel aan de slag gaat met het diploma, loopt nadien weer een grote kans om uit te vallen met bijvoorbeeld een burn-out. Het bestaande personeelstekort creëert zo zelfs nog meer tekorten. Wat daarnaast ook niet helpt: een derde van het zorgpersoneel is momenteel ouder dan 50.’
Er verdwijnen heel veel mensen uit de sector door redenen die we eigenlijk kunnen aanpakken.
Olivier Remy, algemeen coördinator non-profit bij ACV Puls
‘CM bevestigt met deze uitvoerige studie de signalen die we al heel lang ontvangen uit de sector’, zegt Olivier Remy. Als algemeen coördinator non-profit bij ACV Puls heeft hij de vinger aan de pols bij wie in de zorg werkt, niet alleen verpleegkundigen. ‘Voor heel wat functies blijven de vacatures oningevuld, en aan de andere kant verdwijnen heel veel mensen uit de sector door redenen die we eigenlijk kunnen aanpakken.’
Mensen houden
Die redenen zijn volgens de vakbond onder meer de onvoldoende verloning en inhaalrust na onregelmatig werk, geen mogelijkheid tot voltijds werk wanneer daarom gevraagd wordt, personeelstekorten, slechte werk-privébalans en te veel administratie. ‘Meer mensen in de sector krijgen en houden is de enige manier om een zorgcrisis te vermijden’, vat Remy de uitdagingen samen.
Inderdaad, volgens de recente werkbaarheidsmonitor in de zorgsector kent meer dan de helft van het personeel werkgerelateerde klachten, met ziekenhuizen en woonzorgcentra als trieste koplopers. Vooral werkstress knaagt er aan het welzijn.
De werkomstandigheden verbeteren is ook wat CM betreft essentieel om de zorg weer menselijk te maken, voor zowel patiënt als wie in de sector werkt. Van Gorp: ‘De resultaten tonen aan dat er momenteel nog weinig ruimte overblijft voor de kerntaak van het verpleegkundige beroep: echt zorg dragen voor wie dat nodig heeft. Een gebrek aan tijd en mensen dragen bij aan de leegloop van een beroep dat net met hart en ziel uitgeoefend wordt.’
De gezamenlijke boodschap voor de toekomstige regeringen is heel duidelijk: ‘Maak van zorg en zorgberoepen een prioriteit de komende legislatuur. Anders komt er een ramp op ons af.’
