De digitalisering verschijnt op de werkvloer in steeds meer gedaanten: track and trace, artificiële intelligentie, automatische beoordeling door klanten … Een derde van de Belgische werknemers geeft aan dat de werkgever digitale technologieën gebruikt om het werk of hun persoonlijk gedrag te meten of te controleren.
Voor 25 procent van de werknemers wordt het gebruikt om hun prestaties door derden te laten beoordelen, en 36 procent van de werknemers geeft aan dat ze automatisch taken of werktijden toegewezen krijgen. De toepassingen hebben een effect op hoe we de werkdruk ervaren. Bij 56 procent van de werknemers bepaalt digitale technologie het tempo op hun werkplek. 40 procent geeft aan dat de werkdruk erdoor verhoogt.
Die trend baart ACV-expert welzijn op het werk Maarten Hermans zorgen: ‘Lage autonomie en een hoge werkdruk is hét recept voor gezondheidsklachten. Op werkplekken zonder controlerende technologieën ervaart 27 procent van de Belgische werknemers last van stress, angst of depressie. Dat stijgt naar 43 procent op werkplekken met zulke technologie. Daar zien we ook een hoger percentage klachten over spier- en skeletaandoeningen (41 tegenover 31 procent), vermoeidheid (57 tegenover 43 procent), en hoofdpijn (49 tegenover 38 procent). Zulke technologie invoeren om werknemers en hun werk te meten, te sturen en te controleren is een reëel gezondheidsrisico. Dat kunnen we niet blijven negeren.’
Busbestuurders en metsers
Niet alle beroepsgroepen worden evenveel geconfronteerd met controlerende technologieën. Onder Europese werknemers komt dit het meest voor bij semi-geschoolde en geschoolde arbeidsfuncties zoals busbestuurders, metselaars, monteurs of elektriciens, bij dienstverlenende functies zoals in de horeca, en bij verkoopsfuncties (35 à 38 procent). Omgekeerd zijn werknemers in professionele en hogere administratieve functies zoals artsen, hogere leidinggevenden, ingenieurs of boekhouders minder onderworpen aan technologische controle (23 à 26 procent).
Voor alle beroepsgroepen ligt de kans dat werknemers last hebben van stress, depressie of angst hoger op werkplekken met controlerende technologieën. Enkel bij ongeschoolde functies is er nauwelijks een verschil. ‘De stress bij die groep, zoals bandwerkers, is sowieso al zeer hoog omdat de autonomie zeer laag is’, stelt Hermans.
Logistiek
In de logistieke sector is de digitale monitoring al zeer ver gevorderd. ‘Je werkdag wordt bijna van minuut tot minuut geregistreerd’, vertelt Mohamed Adiwam (45), werknemersafgevaardigde bij Logistics Kontich: ‘Via voice picking (gesproken commando’s in oortjes, red.) krijgen werknemers te horen welk materiaal ze moeten oppikken. Soms is de werkdruk te hoog, en blijven de opdrachten maar binnenkomen. Dat tempo valt niet altijd vol te houden.’
Verouderde cao
Kan een werkgever zulke systemen zomaar opleggen? ‘Heel wat werknemers leggen zich neer bij het feit dat hun werk zo strikt gemeten wordt’, vertelt Christof Valcke, secretaris vervoer over de weg bij ACV-Transcom.
Het bewustzijn groeit wel, maar werknemersvertegenwoordigers hebben in de praktijk amper inspraak. Onderzoek toont dat van alle thema’s de invoering van technologie helemaal onderaan bungelt. De verouderde cao 39 uit 1983, die stelt dat werkgevers bij de invoering van nieuwe technologieën hun werknemers minstens moeten informeren, is dringend aan hervorming toe. ‘Nu is er nagenoeg geen inspraak of komt sociaal overleg te laat, terwijl werknemers hierin lijken te berusten. Cao 39 moet meer tanden krijgen, zodat werkgevers de vraag om hierover te onderhandelen niet zomaar kunnen afwijzen. Vandaag is dat helaas maar al te vaak het geval’, aldus Hermans.
Ook vanuit het kabinet van Minister van Economie Pierre-Yves Dermagne (PS) kwam de vraag om cao 39 te hervormen, iets wat Hermans enkel kan toejuichen. ‘Als de regering haar voornemen wil realiseren om het psychosociaal welzijn op het werk te verbeteren, is het versterken van werknemersinspraak over het gebruik van technologie cruciaal.’