Onder werkenden blijkt er een duidelijk onderscheid in gevoelens van eenzaamheid. Vier op de tien geschoolde arbeiders voelen zich eenzaam, meer dan bij wie hoofdzakelijk denkwerk verricht.
Waarom geschoolde arbeiders vaker kampen met eenzaamheid, is wetenschappelijk nog een vraagteken. 'We zitten nog maar aan het begin van de kennis over eenzaamheid op de werkvloer’, zegt socioloog Leen Heylen.
'We geven niet graag toe dat we ons al eens eenzaam voelen.'
Socioloog Leen Heylen
Als onderzoeker brengt ze het fenomeen in kaart. ‘Wat we wel weten is dat die cijfers waarschijnlijk de echte omvang van eenzaamheid in onze samenleving nog onderschatten. We geven niet graag toe dat we ons al eens eenzaam voelen. Nochtans heeft een meerderheid van de mensen weleens dat gevoel.’
Leen Heylen
Leen Heylen is socioloog, doctoreerde over eenzaamheid bij ouderen, en is verbonden aan hogeschool Thomas More. Ze voert praktijkgericht onderzoek uit over eenzaamheid, mantelzorg en zorgzame buurten.
Is eenzaamheid hetzelfde als alleen-zijn?
HEYLEN ¬ ‘Eenzaamheid omschrijven we doorgaans als een gemis in je sociale relaties. Dat is een subjectief gevoel, maar wel een dat echt pijn doet. Het duikt op wanneer je omgang met anderen niet voldoet aan je noden en verwachtingen.'
'Je kunt je ook heel eenzaam voelen in groep, wanneer je bijvoorbeeld geen aansluiting vindt bij collega’s. Eenzaamheid valt dus niet af te meten aan het aantal contacten. Rust of alleen-zijn is dan weer iets wat de meesten onder ons in meer of mindere mate nodig hebben.’
Treft eenzaamheid je niet makkelijker als je weinig sociaal contact hebt?
HEYLEN ¬ ‘Er zijn natuurlijk de echte eenzaten. Hoeveel je alleen kunt zijn zonder je eenzaam te voelen, hangt van persoon tot persoon af. Maar we weten dat een gebrek aan mensen rond je doorgaans wel het risico op eenzaamheid verhoogt.'
'Misschien zie je elke dag veel mensen, maar ervaar je die contacten niet als kwaliteitsvol. Omgekeerd kan een klein maar stevig sociaal netwerk volstaan.'
'Daarnaast speelt het soort contact een rol. Misschien zie je elke dag veel mensen, maar ervaar je die contacten niet als kwaliteitsvol. Omgekeerd kan een klein maar stevig sociaal netwerk volstaan. Op een werkvloer beïnvloedt de verbondenheid die je voelt met collega’s daarom het risico op eenzaamheid.'
'Al zien we dat eenzaamheid zich zelden slechts op één vlak voordoet: wie zich thuis eenzaam voelt, zal zich mogelijk op het werk ook sneller zo voelen en andersom.’
Opvallend is dat wie langdurig ziek is, zich vaker eenzaam voelt.
HEYLEN ¬ ‘We weten dat de sociaaleconomische status voor een deel bepalend is. Dat heeft dan te maken met inkomen, de werksituatie, de plaats in de samenleving. Tot groepen behoren die met sociale uitsluiting geconfronteerd worden, zoals mensen met een migratieachtergrond of LGBTQI-personen, verhoogt eveneens de kans op eenzaamheid.'
'Net als je gezondheid. Wie lang ziek is en niet kan werken, zal zich sneller eenzaam voelen. Tegelijk heeft langdurige eenzaamheid een vastgesteld effect op je fysieke en mentale gezondheid. Daarom de tip: vergeet je collega’s niet als die lang afwezig zijn door ziekte.’
Kan een goede werkomgeving helpen in de strijd tegen eenzaamheid?
HEYLEN ¬ ‘Een werkomgeving met oog voor eenzaamheid kan zeker helpen. We weten ondertussen dat eenzaamheid samenhangt met burn-outs, lagere productiviteit en algemene ontevredenheid op het werk. Werkgevers hebben er dus baat bij om in te zetten op bijvoorbeeld de koffiehoek.’
'Vergeet je collega’s niet als die lang afwezig zijn door ziekte.'
‘Trap vooral niet in de val om de eenzaamheid van een collega of medewerker te willen oplossen. Ervoor zorgen dat gevoelens getoond mogen worden en een luisterend oor bieden, maakt soms al een voelbaar verschil. Op individueel niveau mogen we gevoelens van eenzaamheid niet problematiseren. Het is als samenleving en vanuit het beleid dat oplossingen moeten komen.’
Kunnen we dan op een andere manier omgaan met eenzaamheid op het werk?
Heylen ¬ ‘Er zijn gebeurtenissen in een levensloop die een grote invloed hebben, zoals het verlies van een partner of het opnemen van mantelzorg voor iemand uit de omgeving. Leidinggevenden en collega’s kunnen op zulke momenten wel proberen te ondersteunen of gewoonweg begrip tonen voor wat zich in de privésfeer afspeelt.'
'Wie bijvoorbeeld een groot deel van de vrije tijd spendeert om voor een ziek familielid te zorgen, verliest mogelijk heel wat sociaal contact. Dat maakt begrip op het werk extra belangrijk, niet in de laatste plaats omdat we mantelzorg gewoonlijk als vanzelfsprekend beschouwen.’
