Een op de vijf volwassenen volgde in 2021 een opleiding. Meer specifiek gaat het over 19,9 procent van de 25- tot 64-jarigen die volgens statistiekbureau Statbel vorig jaar deelnam aan een opleiding. Daarmee trappelen we als land al minstens sinds 2005 ter plaatse. Ondanks zowel de Vlaamse als Europese ambities om levenslang leren meer in te burgeren. ‘Vanaf 2025 wil de EU bovendien dat 47 procent van de volwassenen ergens gedurende het jaar minstens één opleiding volgt’, zegt Sam Coomans, onderwijsexpert van het ACV. ‘Van dat cijfer staan we voorlopig nog veraf. Dat we dan na ruim vijftien jaar stilstand over drie jaar wel plots dat richtcijfer gaan halen, lijkt dan ook zeer onwaarschijnlijk.’
Laag diploma, minder opleiding
Het opleidingsniveau blijkt een belangrijke factor. Want van alle volwassenen met enkel een diploma lager onderwijs, volgde in 2021 slechts 7,1 procent een opleiding. Met het opleidingsniveau stijgen ook de deelnamecijfers voor opleidingen. Onder mensen met een diploma hoger onderwijs loopt het cijfer op tot ongeveer 30 procent. ‘Beter, maar ook dat aandeel ligt nog steeds ruim onder de beoogde doelen’, beschouwt Coomans die cijfers.
‘Voor het verschil tussen opleidingsniveaus waarschuwen we al langer. Want als leren tijdens de loopbaan steeds belangrijker wordt, groeit zo ook de kloof tussen kort- en hooggeschoolden nog verder. Bovendien het zijn net de jobs met lagere diplomavereisten die als eerste dreigen te verdwijnen door automatisering en digitalisering. Mensen zonder of met een beperkte scholing zijn dus het kwetsbaarst op de arbeidsmarkt.’
Daarnaast is ook de sector bepalend voor hoe vaak werknemers een opleiding volgen. Sectoren die goed scoren zijn de internationale organisaties en de financiële sector. Daartegenover staan sectoren als de bouwnijverheid, administratieve en ondersteunende diensten, groot- en detailhandel, reparaties van auto’s en de horeca waar het laagst aantal opleidingen gevolgd wordt. Daar volgde slechts een op de zes volwassenen een opleiding gedurende het afgelopen jaar.
Waar zit er zand in de motor en hoe lossen we het op?
Een onderzoek in opdracht van het Vlaams Departement Werk en Sociale Economie bracht voor het eerst in kaart welke factoren bepalen of iemand al dan niet een opleiding volgt. Daarvoor legden onderzoekers hun oor te luisteren bij zowel volwassenen die een opleiding volgden als bij mensen die er om diverse redenen niet toe kwamen. Uit die gesprekken blijken er vier grote drempels op de weg naar een opleiding.
Operator Tom Mijs (35) schoolt zich om tot opvoeder
‘Ik werkte dertien jaar onder meer als lasser en operator. Maar ik heb altijd gevoeld dat dat niet was wat ik echt wil. Twee jaar geleden, met een loopbaanbegeleider, kwamen we uit bij een opleiding tot opvoeder in de jeugd- en gehandicaptenzorg, een knelpuntberoep. Zonder loopbaanbegeleiding en het meedenken van de VDAB was ik nu niet aan mijn opleiding bezig.’
Oplossing
zorg voor een betere en actieve begeleiding naar opleidingen
VDAB, de leerwinkel en het inburgeringstraject kunnen helpen bij het vinden van een geschikte opleiding. Ook de werkgever speelt daarin een belangrijke rol. Helaas blijkt uit onderzoek dat vooral hoogopgeleide werkers door de werkgever gestimuleerd en geholpen worden, terwijl net werknemers met een lagere scholing het kwetsbaarst zijn in de veranderende arbeidsmarkt. Onderzoekers pleiten daarom voor begeleiding op maat met leercoaches.
Laura Verbiest (29) is trainer
‘Toen ik aan een avondopleiding grafische vormgeving begon, vertelde mijn werkgever me dat ik met mijn uitzendcontract geen opleidingsverlof kon krijgen. Dat dat niet klopt, kwam ik alleen te weten omdat ik me niet zo snel laat afschepen. Minder mondige mensen vallen uit de boot. Vandaag verzorg ik als trainer het opleidingstraject bij Ontex, dat onder meer luiers en maandverband produceert. Dat doe ik voor zowel nieuwe collega’s in de productieruimte als de collega’s die al langer in dienst zijn. Werkgevers sturen in het algemeen te weinig aan op opleiding, dat doen ze vooral in functie van het bedrijf en niet altijd in functie van het individu.’
Oplossing
stimuleer en verplicht bedrijven om opleiding voor alle medewerkers te voorzien
De leercultuur binnen een onderneming, de steun van de werkgever en stimulerende evaluatiegesprekken spelen een belangrijke rol in het aanmoedigen van werknemers om opleiding te volgen. Helaas blijken die momenteel nog vooral toe te komen aan hoger opgeleide werknemers. Andere werknemers worden geacht om zelf initiatief te nemen. Het onderzoek besluit dat het belangrijk is ‘dat mensen uitgedaagd worden tot leren binnen hun werkcontext en dat beleidsinitiatieven werkgevers daarin verder ondersteunen.’ Er is dus ook werk aan de winkel voor de werkgever.
Magazijnier Johan Bovoy (49) volgt een graduaat aan de UCLL
‘Om mijn rol als werknemersvertegenwoordiger beter te kunnen vervullen volg ik een opleiding syndicaal werk aan de hogeschool. Eén dag per week volg ik les, daarnaast kruipt er natuurlijk ook tijd in voorbereidingen, studie en papers schrijven. Dankzij syndicaal verlof kan ik op een redelijke termijn afstuderen. Met alleen het Vlaams opleidingsverlof zou mijn halftijdse opleiding zes jaar duren, als alles al goed loopt. Voor collega’s die alleen ’s avonds tijd heb[1]ben, is het bijna onmogelijk. Bovendien krijg ik thuis grote steun. Want mocht mijn vrouw niet halftijds werken, was het sowieso onmogelijk.’
Oplossing
maak leren, werken en het privéleven combinerenmakkelijker
Leren combineren met je werk en privéleven is niet altijd makkelijk. Zeker wie wil omscholen om een knelpuntberoep op te nemen, botst op die hindernis. Een oplossing zou kunnen zijn om in een uitkering te voorzien voor wie zich voltijds wil toeleggen op het omscholen tot een knelpuntberoep. Daarnaast kan praktische ondersteuning zoals toegankelijke kinderopvang en een tegemoetkoming voor de werkgever voor de tijdelijke vervanging van een werknemer die een opleiding volgt de combinatie makkelijker maken.
Jessica Kwanten (49) moedigt collega’s bij Farm Frites aan zich bij te scholen
‘Toen ik jong was, was er thuis weinig geld om te studeren. Ook daarna was er op het werk weinig aandacht voor opleidingen. Informatie vond ik pas later, bij het ACV. Nu probeer ik collega’s zelf te informeren over hun mogelijkheden door folders uit te delen. Iedereen verdient de kans om in zijn toekomst te investeren.’
Oplossing
maak informatie over levenslang leren toegankelijker
Het versnipperde opleidingsaanbod leidt tot een gebrek aan overzicht. Zelfs wanneer iemand gemotiveerd is om een opleiding te volgen dreigt die door de wirwar aan informatie af te haken. Daar ligt volgens onderzoekers een belangrijke rol weggelegd voor beleidsmakers en opleidingsverstrekkers om de bevolking op een heldere manier te informeren over leermogelijkheden, kosten, toegangsvoorwaarden en financiële steun. ‘En pas de communicatiewijze aan aan de behoeften en noden van de lerende’, besluiten de experten in het onderzoek.
Het ACV helpt je bij het levenslang leren
Het is duidelijk: leren en werken combineren is voor iedereen interessant. Alleen loop je makkelijk verloren in alle opleidingen, verlofstelsels, rechten … ACV helpt je graag op weg met www.hetacv.be/opleiding.
