Als jonge tiener stond Tanné Bogaerts op het verkiezingsdrukwerk van Vlaams Belang. ‘Dit is ons land! Blijf eraf!’ las de slogan naast haar gezicht. Niet haar mening, ook toen niet. Maar haar moeder was medewerker van Filip Dewinter en zetelde onder meer in de Antwerpse gemeenteraad.
‘Ik heb lang over mijn achtergrond gezwegen’, zegt ze. ‘Omdat ik bang was. Beschaamd. Maar ik besloot erover te schrijven omdat je, ondanks alle analyses, weinig mensen hoort die weten hoe het er binnen de partij aan toe gaat.’
'Racistische denkbeelden hebben mijn wereld zo beperkt, dat ze me eigenlijk een achterstand hebben opgeleverd die ik nog altijd probeer in te halen. Mijn pleidooi is: doe jezelf dat niet aan.’
Tanné Bogaerts
Voor Nadia Nsayi was de eerste kennismaking met het toenmalige, en in 2004 voor racisme veroordeelde Vlaams Blok een vrouw die vaak langskwam bij het Vlaamse gezin in Landen waar ze opgroeide. ‘Ze had een zoon die bij de partij was. Ik had het gevoel dat ze tegen vreemdelingen was, en voelde me dus aangesproken. Ook al was ik nauwelijks een tiener. Dat was ongemakkelijk. Tegelijk had ik een goede relatie met haar.’
BOGAERTS ¬ ‘Een vriendin met Marokkaanse roots zei me dat ze het zich nog goed kon herinneren toen ze die Vlaams Belang-folders in de bus kreeg. Als kind joeg het haar schrik aan, die ‘boze mensen die haar en haar familie weg wilden’. Toen ik dat hoorde, was ik daar echt niet goed van.’
Was jij je ervan bewust dat je zo’n angst kon opwekken bij anderen?
BOGAERTS ¬ ‘Als je jong bent, sta je daar niet bij stil. Mijn moeder heeft ooit in de gemeenteraad jongeren met een migratieachtergrond vergeleken met ratten uit riolen. Een racistische uitspraak, maar ik dacht dat de hetze die erop volgde, normaal was. Hoe ouder ik werd, hoe moeilijker ik het kreeg met dat wereldbeeld. Moest ik echt zoveel angst hebben van de wereld? Ik had een vriendinnetje uit Bangladesh, maar thuis hoorde ik dat je mensen uit andere culturen moest wantrouwen. Ik was niet gemaakt om zo vol angst te zitten.’
NSAYI ¬ ‘Er zijn veel angsten aan beide kanten. Ze wakkeren elkaar aan.’
Waardoor heb je uiteindelijk gebroken met dat extreme wereldbeeld?
BOGAERTS ¬ ‘Dat ging heel langzaam. Geleidelijk leerde ik de andere kant van het verhaal kennen, ook door online op zoek te gaan. Racistische denkbeelden hebben mijn wereld zo beperkt, dat ze me eigenlijk een achterstand hebben opgeleverd die ik nog altijd probeer in te halen. Mijn pleidooi is: doe jezelf dat niet aan.’
‘In 2018 organiseerde de stad Mechelen op de Grote Markt een iftar (maaltijd na zonsondergang tijdens de vastenmaand ramadan in de islam, red.). Ik passeerde toevallig met de hond en kwam een vriend tegen. Voor ik het wist kreeg ik eten en muntthee aangeboden. Ik was vierentwintig en dat was mijn eerste aanraking met die cultuur. Hoe meer mensen je uitsluit, hoe minder kansen je voor jezelf openlaat.’
‘Er zijn veel angsten aan beide kanten. Ze wakkeren elkaar aan.’
Nadia Nsayi
NSAYI ¬ ‘Deze plek, het AfricaMuseum, heeft sterk bijgedragen aan racistische stereotypes, zeker over zwarte mensen. Ze maken nog steeds dat mensen met een niet-Europese afkomst het vandaag moeilijker hebben op de arbeidsmarkt of om een appartement te huren. En het kost veel volharding om die denkbeelden te ontmantelen.’
BOGAERTS ¬ ‘Ik ben zelf opgegroeid met zulke clichés, dat je uit de vorm van het hoofd kunt afleiden dat mensen met een zwarte huidskleur trager geëvolueerd zouden zijn.’
NSAYI ¬ ‘Dat verhaal is hier begonnen, in 1897. Koning Leopold II haalde meer dan tweehonderd Congolezen naar België, hun hoofden werden gemeten, en ze werden als dieren tentoongesteld in het park van Tervuren. Dat lokte meer dan een miljoen bezoekers. Kun je je dat voorstellen?’
‘Nu, vooroordelen en stereotypes heb je overal. Maar een groot en hardnekkig probleem in het Westen blijft de idee van ‘witte superioriteit’, ontstaan in de koloniale periode. Gwendolyn Rutten (Open VLD) zei ooit dat onze samenleving superieur is aan andere. Op basis waarvan zegt zij zoiets? Je kunt wel zeggen dat pakweg de wegen ergens beter zijn, maar dat je beschaafder bent?’
Het AfricaMuseum in Tervuren © Sophie Nuytten
Vlaams Belang zou in de laatste peiling ruim 27 procent van de stemmen halen, en de grootste partij in Vlaanderen worden.
NSAYI ¬ ‘Maatschappelijk kun je niet anders dan zo’n grote groep kiezers proberen te begrijpen. Er is bovendien een groot verschil tussen politici zoals Tom Van Grieken (Vlaams Belang-voorzitter, red.) en de onvrede van gewone kiezers. Die gaat over een gebrek aan vertrouwen in het politieke systeem, over de arrogantie van politici.'
'Daar erger ik me net zo goed aan. (gedreven) Vlaams Belang verspreidt veel leugens over migratie, maar het is wel aan de andere partijen om die te doorprikken.’
BOGAERTS ¬ ‘Ik vind het belangrijk om te vertellen dat je nog steeds het gesprek kúnt aangaan met iemand met een extreem wereldbeeld. We hoeven het niet eens te zijn met elkaar, maar we hoeven elkaar ook niet helemaal te laten vallen. Iedereen is opgegroeid met z’n eigen denkkaders. Wederzijds begrip, met elkaar in gesprek gaan … dat klinkt melig, maar het is zo belangrijk om je eigen ideeën af en toe in twijfel te trekken.’
NSAYI ¬ ‘Toen ik in 2003 voor het eerst ging stemmen, behaalde het Vlaams Blok een monsterscore. Daar schrok ik van. Maar het was minder dan hoe ze er vandaag voor staan in de peilingen. Voor het eerst voel ik angst voor wat er na de verkiezingen zal gebeuren. Ik zie me niet wonen in een Vlaanderen waar Vlaams Belang aan de macht is.’
‘Meer nog dan het beleid dat ze zullen voeren, ben ik bang voor de sfeer die zal ontstaan. Als Vlaams Belang de verkiezingen wint, zullen sommige kiezers het gevoel krijgen dat zij het nu voor het zeggen hebben. Dat is een vijandige wereld. Niet alleen voor mensen met een migratieachtergrond. Ook de rechten van vrouwen en de LGBTQI+-gemeenschap staan onder druk.’
Deel jij die angst, Tanné?
BOGAERTS ¬ ‘Soms zeggen mensen: Laat ze maar eens meeregeren. Dan zullen de maskers wel afvallen. Dat is gemakkelijk gezegd als je zelf niet de directe gevolgen moet dragen. Beeld je maar eens in dat Tom Van Grieken, die vindt dat Europa ‘dominant wit’ moet blijven, minister wordt. Dat voelen mensen met een migratieachtergrond. Vlaams Belang wil een vorm van apartheid door mensen met een migratieachtergrond anders te behandelen. In één legislatuur kun je veel kapotmaken, ook in de harten en geesten van mensen.’
‘Ik hou mijn hart vast. Ik heb mijn hele jeugd geprobeerd om zover mogelijk weg te lopen van dat extreme gedachtengoed, en ineens komt het met volle kracht terug.’
