De 270 werknemers van de Tupperware-fabriek in Aalst wachten geduldig in tijdelijke werkloosheid tot de Amerikaanse eigenaars – eindelijk – het faillissement komen aanvragen. Het contact met het hoofdkantoor in de Verenigde Staten verliep altijd al moeizaam, maar pas met hun handtekening kunnen de werknemers een aanvraag doen voor hun wettelijke ontslagvergoeding en sluitingspremie.
Al zal er niet genoeg geld zijn om die helemaal uit te betalen, verwacht Johan Quintelier van ACVBIE, vakbondssecretaris voor Tupperware. In dat geval moeten werknemers bij het Fonds voor Sluitingen van Ondernemingen (FSO), ofwel het Sluitingsfonds – dat vooral gefinancierd wordt uit werkgeversbijdragen – een vordering indienen om het geld te krijgen waarop ze contractueel recht hebben. Maar dat bedrag is gelimiteerd tot 30.500 euro.
‘Werknemers met hoge anciënniteit lopen tienduizenden euro's mis bij faillissement.’
Johan Quintelier, secretaris ACVBIE
‘Dat klinkt misschien veel’, zegt Quintelier, ‘maar werknemers met een hoge anciënniteit lopen nog heel wat geld mis.’ De vakbond berekende dat het FSO de opzegvergoedingen van arbeiders dekt tot ongeveer tien jaar anciënniteit en van de bedienden tot zeven à acht jaar. ‘Maar bij Tupperware bedraagt de gemiddelde anciënniteit meer dan twintig jaar. Dat maakt tienduizenden euro’s verschil.’
Formateur Bart De Wever (N-VA) had in zijn gelekte nota alvast een cynische oplossing om het verschil te verkleinen. ‘We beperken de ontslagvergoeding’, lezen we daar.
Goedkoopste optie
Het illustreert de hachelijke situatie waarin werknemers terechtkomen als hun werkgever failliet gaat, vergeleken met andere vormen van sluiting of herstructurering waarbij wel de volledige opzegvergoeding uitbetaald wordt, net als de wettelijke bijkomende premies. Bij een faillissement kunnen werknemers weliswaar nog hun resterende vergoedingen opeisen van de middelen die overblijven, maar die zijn meestal beperkt. Ook het FSO staat dan overigens in de rij om de vergoedingen die het uitbetaalde terug te vorderen. ‘Voor de Amerikanen was de goedkoopste optie om Tupperware failliet te laten gaan’, vat Quintelier samen.
‘Bovendien is de inspraak van werknemers bij een faillissement nagenoeg afwezig’, legt jurist bij het ACV Alexis Fellahi uit. De wet-Renault, die de procedures regelt bij collectieve ontslagen, voorziet daarentegen in een uitgebreidere informatie- en overlegronde met de vakbonden, met de bedoeling om het aantal ontslagen te beperken of te verzachten. ‘Daarnaast bevatten herstructureringen begeleidende maatregelen die werknemers helpen om te solliciteren of een opleiding te volgen.’
Bij een overname is de regel dan weer dat de nieuwe eigenaar alle werknemers overneemt met behoud van hun loon- en arbeidsvoorwaarden. ‘Maar bij een overname ná faillissement kan de overnemer kiezen wie hij meeneemt en zijn er meer mogelijkheden om de arbeidsvoorwaarden te heronderhandelen.’
Al negen keer failliet
Dat leidt er soms toe dat kwaadwillige ondernemers misbruik maken van een faillissement om herhaaldelijk schulden te maken, in faling te gaan, en vervolgens schuldenvrij en zonder ballast een doorstart te maken, ziet ACV-secretaris Gunther Van Sant. ‘Laatst stuitte ik op een ondernemer uit de bouwsector die al negen keer failliet ging’, zegt hij. ‘Zoveel bandieterij brengt werknemers in de problemen omdat ze hun achterstallig loon in de praktijk nooit helemaal recupereren. Maar ook andere bedrijven die wel goede bedoelingen hebben, delen in de klappen als ze schuldeiser zijn en geen buffer hebben. Dat zorgt voor een sneeuwbaleffect.’
De ondernemingsrechtbank kan het Openbaar Ministerie wel vragen om een ondernemer te verbieden nog een bedrijf te beginnen. ‘Maar daar hebben ze onvoldoende personeel en andere prioriteiten’, aldus Van Sant.
‘Zoveel bandieterij brengt werknemers in de problemen omdat ze hun achterstallig loon in de praktijk nooit helemaal recupereren.’
Gunther Van Sant - ACV-secretaris
In de bouwsector betreuren de vakbonden daarom de afschaffing van de vestigingswet in Vlaanderen. Die legde ‘beroepsbekwaamheden’ op om aan de slag te mogen gaan. Sinds de afschaffing ervan in 2018 piekt het aantal faillissementen in de sector. ‘Kwaadwillige aannemers mogen geen vrij spel krijgen’, zegt ACVBIE-voorzitter Patrick Vandenberghe. ‘Wij pleiten voor de herinvoering van de vestigingswet.’
Stil faillissement
Nog een, relatief nieuwe, formule is die van het stil faillissement, waarvan sprake geweest zou zijn bij Lunch Garden. Daarmee kan een bedrijf in moeilijkheden al aan de ondernemingsrechtbank vragen om het failliet te verklaren, maar dat nog niet openbaar te maken. Zo kan er ‘in alle stilte’ onderhandeld worden om voor sommige activiteiten of onderdelen van het bedrijf een overnemer te vinden.
Daardoor blijven bij Lunch Garden 41 van de 62 restaurants open en behouden 430 van de ruim 650 werknemers hun baan aan dezelfde loon- en arbeidsvoorwaarden. Al zullen zij voor hun achterstallig loon van januari en misgelopen eindejaarspremie ook moeten aankloppen bij het FSO. ‘Maar omdat het overnameproces geheim is, verkeren werknemers lang in grote onzekerheid’, zegt Leen Huybrechts van ACV Voeding en Diensten, bevoegd secretaris voor Lunch Garden. ‘Werknemers worden niet betrokken bij de gesprekken met een mogelijke overnemer.’
‘Het kan niet de bedoeling zijn om gebruik te maken van een stil faillissement om de overlegprocedures van de wet-Renault te omzeilen’, zegt Alexis Fellahi. Hij wijst op voorbeelden waarbij net dat overleg met succes ontslagen vermeed. ‘Bij Barry Callebaut in Halle, begin 2024, stonden 178 ontslagen gepland. Dankzij goed overleg werden dat er uiteindelijk achttien. Dat is exact de bedoeling van de wet-Renault.’