Het aantal kerkbezoekers is in ons land de voorbije decennia flink teruggelopen. Sommige kerken hebben de deuren moeten sluiten, voor andere lijkt dat lot onvermijdelijk. Maar dat er in een kerkgebouw geen erediensten meer kunnen plaatsvinden, betekent niet dat die gebouwen – doorgaans groot en centraal gelegen – geen zinvolle rol meer kunnen spelen voor een lokale gemeenschap.
De herbestemming van kerken biedt nieuwe kansen om deze gebouwen in te zetten voor sociale en culturele doeleinden. Dat draagt niet alleen bij aan de bescherming van het erfgoed, maar ook aan de versterking van buurten en gemeenschappen. In veel gevallen kunnen deze ruimtes dienst doen als wijkcentra waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten of deelnemen in activiteiten. Ze kunnen ook dienen als centrum voor sociale diensten. Zo wordt steun en hulp kortbij en laagdrempelig.
Onwetendheid
Dat zou ook in Hasselt het geval kunnen zijn. Eerder dit jaar werd een nieuw kerkenbeleidsplan goedgekeurd, waarbij de Heilig Hartkerk één van de vier kerken is die een herbestemming krijgt. Wat er precies mee gebeurt, is nog onduidelijk. Ook de buurtbewoners en verenigingen die nu gebruik maken van de Heilig Hartkerk verkeren in onwetendheid. Ze krijgen van geen enkele betrokken partij een duidelijk antwoord.
Maar het ziet er niet rooskleurig uit voor de buurtactiviteiten. Ook de maandelijkse voedselbedeling van de lokale Vincentiusvereniging en de activiteiten van het repaircafé zullen op basis van de huidige situatie hun onderdak kwijt zijn vanaf 1 januari 2025.
Geen alternatieven
Karel Bollen en Seppe Vanhex zijn buurtbewoners en actief in de buurtwerkgroep. Karel reageert: ‘In het centrum van de Heilig Hartwijk zijn er geen alternatieve locaties. In afwachting van een definitieve oplossing voor de herbestemming lijkt het ons aangewezen om de huidige buurtwerking verder te ondersteunen en gebruik te laten maken van de kerk in plaats van te kiezen voor leegstand en verval.’
Seppe vult aan: ‘De voorbije jaren hebben we in onze werkgroep al veel nagedacht, de buurt bevraagd en diverse partners betrokken. We willen nu gehoord worden in de verdere stappen naar herbestemming.’
Pelt en Ham
Dat de herbestemming van een kerk naar een plek voor verenigingen en bewoners uit de buurt echt werkt, is in onze regio al bewezen. Een recent Limburgs voorbeeld is het leegstaande kerkgebouw van Grote Heide in Pelt. Dat wordt in 2025 omgevormd tot een nieuw ontmoetingscentrum, na een gedragen participatietraject met inwoners, verenigingen en de school. Naast ontmoeting en lokale activiteiten is in dit project ook aandacht voor podiumvoorstellingen, horeca, kinderopvang en schoolactiviteiten.
De vroegere kerk van Genebos heeft al jaren een andere invulling. Nadat vorig jaar Fietsbasis vertrok, is het nu een ‘deelkasteel’ geworden. De lokale Fietsbieb en een naaiatelier hebben er al hun intrek genomen, maar dit wordt in de toekomst nog uitgebreid met nieuwe deelprojecten en als ontmoetingsplaats voor de buurt.
Vlammen tegen eenzaamheid
Beweging.net Limburg ondersteunt alvast de buurtwerking in de Hasseltse Heilig Hartwijk in hun wens om de kerk als centrale ontmoetingsplek te blijven gebruiken. Carien Neven, provinciaal directeur: ‘Een nieuwe lokale invulling maakt de hele wijk aantrekkelijker voor bewoners en bezoekers. Dat kan leiden tot een toename van lokale initiatieven en zelfs ondernemerschap. Het creëren van een levendige en functionele ruimte in de buurt trekt vaak andere positieve ontwikkelingen aan.’
Beweging.net Limburg steekt de buurt alvast een hart onder de riem. ‘We organiseren volgende week samen een kerstdrink in de kerk. Zo steunen we ook de actie voor de Warmste Week van de buurtbewoners, met dit jaar als thema ‘Samen vlammen tegen eenzaamheid’. Een levendige buurt die beschikt over een goede accommodatie in de onmiddellijke nabijheid helpt mee in de strijd tegen eenzaamheid.’
Tekst: Bart Bynens
