In februari 2024 voerde het Federaal Planbureau dezelfde oefening uit, met een aanzienlijk lager resultaat: zo’n 4,7 miljard euro. Dat verschil is volgens UCL-onderzoeker Martial Toniotti te wijten aan twee factoren. ‘Het Planbureau baseert zich enkel op een enquête waarbij vermogen werd aangegeven in 2017, maar sindsdien zijn de vermogens aanzienlijk gestegen. Bovendien hebben mensen de neiging om hun rijkdom te onderschatten. Die onderschatting is bijzonder groot, blijkt uit nieuwe gegevens van de Europese Centrale Bank over het vermogen van Belgische huishoudens, waarop we onze berekening baseerden.’
Voorzichtige schatting
Om in te schatten wat een vermogensbelasting zou opleveren, kozen de onderzoekers net als het planbureau voor de ‘1-2-3’-methode. Vanaf 1 miljoen euro wordt vermogen aan 1% belast, vanaf 2 miljoen aan 2% en vanaf 3 miljoen aan 3%. Roerende en onroerende goederen worden in rekening genomen, met uitzondering van de gezinswoning die kan vrijgesteld worden tot een maximum van 1 miljoen euro.
Toniotti is van mening dat de opbrengst tussen 9 en 13 miljard euro zelfs nog een voorzichtige schatting is, de gezinswoningen in acht genomen. ‘Het overgrote deel van deze inkomsten zou bovendien afkomstig zijn van de 1 procent rijkste huishoudens, die bijna een derde van al het totale vermogen in ons land bezitten.’
'Uiteindelijk is rijkdom belasten technisch mogelijk, haalbaar en economisch efficiënt. Het al dan niet doen is een politieke keuze.'
Moedigt investeren net aan
Recent verwees het Planbureau naar moeilijkheden om een vermogensbelasting in de praktijk om te zetten en negatieve gevolgen voor de economie. Volgens critici zou een vermogensbelasting een kapitaalvlucht stimuleren, investeringen remmen en vooral de middenklasse raken. Stellen dat een vermogensbelasting moeilijk te realiseren is, is volgens onderzoeker Toniotti onjuist. ’Het leeuwendeel van de gegevens over onroerende goederen en bankgegevens zijn al bekend bij de overheid en Nationale Bank, dus het is niet zo moeilijk als wordt beweerd.’
‘Negatieve economische effecten zijn ook niet bewezen. Het risico op kapitaalvlucht en belastingontduiking is sterk overroepen en daarmee werd in mijn berekening en die van het planbureau al rekening gehouden. Uit verschillende studies blijkt dat de verliezen ten gevolge daarvan verwaarloosbaar klein zijn in verhouding tot de potentiële inkomsten. Een vermogensbelasting heeft net als effect dat de belastingdruk naar renteniers of ondernemers die niet herinvesteren verschuift. Door ‘slapend’ vermogen duurder te maken vergroot de prikkel om kapitaal te investeren. Investeren wordt dus niet ontmoedigd, maar net aangemoedigd. Uiteindelijk is rijkdom belasten technisch mogelijk, haalbaar en economisch efficiënt. Het al dan niet doen is een politieke keuze, waar vanuit de bevolking veel draagvlak voor is.’
