Met de tijd groeiden de alternatieve verloningsvormen uit tot een typisch Belgische koterij: maaltijdcheques, ecocheques, salariswagens — met of zonder tankkaart — winstpremies enzovoort. Met corona werd die lijst nog wat langer dankzij de consumptiecheque. Om werknemers te bedanken voor hun inzet tijdens de pandemie kon het loon aangevuld worden met de zogenaamde consumptiecheques. Intussen ontvingen 720 000 mensen, of een kwart van de werknemers in de privésector, een consumptiecheque. De totale waarde van al die cheques bedraagt 151 miljoen euro, zegt VIA, de sectororganisatie van de cheques.
Het klinkt misschien aantrekkelijker om 100 euro aan consumptie- of maaltijdcheques te krijgen dan 100 euro bruto opslag, waarvan een deel naar belastingen en sociale zekerheid gaat. Maar ook de overheid ziet die cheques louter als extraatje. Dat betekent dat ze er dus ook geen rekening mee houdt wanneer je ziek wordt. Dan verlies je namelijk niet alleen je cheques, maar wordt je uitkering berekend op basis van je basisloon zonder al die extra’s.
Hetzelfde geldt ook voor je vakantiegeld of dertiende maand, of je werkloosheidsuitkering wanneer je je baan verliest. En vergeet ook je pensioen niet, want ook dat wordt berekend zonder alle extralegale voordelen.
2,6 miljard euro
Voor veel van die extralegale voordelen betaal je geen of weinig belastingen en sociale bijdragen. Dat is ook meteen de reden waarom ze zo populair zijn. Tot voor kort had de overheid er zelfs het raden naar hoeveel de sociale zekerheid misliep door die fiscale koterij. In 2019 bood een eerste onderzoek daar eindelijk zicht op. Het resultaat was niet min: 2,6 miljard euro. Dat geld lopen onder andere gepensioneerden en zieken dus mis.
In opdracht van de RSZ en de FOD Sociale Zekerheid namen SD Worx en Antwerp Management School meer dan een miljoen loonbrieven onder de loep. Zij concludeerden toen zelfs dat die 2,6 miljard een onderschatting was. Het onderzoek liet nog minstens 33 extralegale voordelen links liggen. Met de consumptiecheque komt er daar dus nog een bij. De rekening voor de sociale zekerheid valt in werkelijkheid dus steeds hoger en hoger uit.
Mislukte taxshift
Waarom is de Belg zo tuk op die manier van belonen? ‘Omdat werkgevers naar alle mogelijke manieren zoeken om gewone verhogingen van de brutolonen te vermijden’, legt Chris Serroyen, hoofd van de ACV-studiedienst uit. ‘Zo betalen ze namelijk minder of geen belastingen en sociale bijdragen.’
Moest de taxshift dat dan niet tegengaan? Andere inkomsten wat hoger belasten zodat werknemers meer overhouden van hun brutoloon, ook na loonsopslag? Serroyen: ‘Die taxshift leverde voor de werkgevers een aanzienlijke vermindering van sociale bijdragen op. Maar het leidde niet tot minder alternatieve loonvoordelen. Want zo werkt het immers niet. Zelfs als je de belastingen en sociale bijdragen op het gewone brutoloon zou halveren, dan nog zullen werkgevers zo veel mogelijk gebruikmaken van de premies, cheques en andere loonvoordelen met de laagste belastingen en bijdragen. Het is dus vooral kwestie om die alternatieve loonvoordelen zo veel mogelijk te beperken.’
Speeltje
Voorlopig valt dat signaal volgens de vakbond in dovemansoren. ‘De regering heeft zelfs al een nieuw speeltje gelanceerd na de consumptiecheques: de zogenaamde coronapremie. Eigenlijk is het niets anders dan een nieuw soort cheque, ter vervanging van de consumptiecheques. Vanaf 1 augustus kunnen werkgevers een coronapremie geven.’ Al is er volgens de expert wel een beetje vooruitgang: ‘De werkgevers betalen daarop een sociale bijdrage van 16,5 procent.’
De coronapremie zou als bedanking dienen voor de inzet van het personeel tijdens de pandemie, bovenop de afgesproken loonsverhoging van 0,4 procent in bedrijven met goede resultaten. ‘Maar werkgevers zullen proberen dit nieuwe speeltje te gebruiken om zelfs die schamele loonsverhoging met 0,4 procent om te zetten in coronapremies. De gelegenheid maakt de dief.’
De belangrijkste cheques in cijfers
Maaltijdcheques (in 2020)
- Wie? 2,1 miljoen werknemers
- Hoeveel? 394 miljoen cheques
- Totale waarde? 2,58 miljard euro
- Die waarde verdubbelde in de laatste 15 jaar
Ecocheques (in 2020)
- Wie? 2 miljoen werknemers
- Totale waarde? 318 miljoen euro
Consumptiecheques (tot juli 2021)
- Wie? 720 000 werknemers
- Totale waarde? 151 miljoen euro
- Gemiddelde waarde per werknemer: 210 euro
Bron: Voucher Issuers Association
