Sinds 1 december 2022 zijn er nieuwe afspraken rond wondzorg door thuisverpleegkundigen. Voortaan moeten patiënten niet meer naar de arts voor een voorschrift, maar kan de thuisverpleegkundige een foto nemen van de wonde. Die foto wordt opgeladen in het patiëntendossier en geldt dan meteen als bewijs voor terugbetaling. Naar de arts voor een briefje is niet meer nodig, op enkele uitzonderingen na, zoals voor het verwijderen van hechtingen.
Met de tablet in de weer
Maar heel wat thuisverpleegkundigen voelen weerstand bij patiënten over die nieuwe maatregel. Hafida*, administratief bediende bij een thuisverplegingsorganisatie, bevestigt:
‘Onder de thuisverpleging leeft dit echt wel. Ze komen binnen bij hun patiënt en moeten meteen in de weer met hun tablet om die foto te nemen en te uploaden, nog voor ze de wonde zelf kunnen verzorgen.’
‘Maar wat erger is, is dat de privacy van patiënten wordt genegeerd met deze maatregel’, gaat Hafida verder. ‘Sommige wonden zijn nog te doen, zoals aan een voet of een been. Maar wie laat nu graag een foto nemen van anale of gynaecologische wonden of van haar borsten? Dat is vernederend. We hebben dan ook al meerdere patiënten gehad die weigeren.’
‘Foto’s van intieme delen, zoals borstreconstructie of een abces aan de anus, dat willen patiënten niet.'
Kristel Moons, Thuisverpleging
Thuisverplegingsorganisatie Altrio wilt benadrukken dat er ook heel wat voordelen aan de nieuwe richtlijn zijn, bijvoorbeeld op administratief vlak. Maar in de praktijk botst de foto wel degelijk op weerstand. Kristel Moons van thuisverplegingsorganisatie Altrio: ‘Foto’s van intieme delen, zoals borstreconstructie of een abces aan de anus, dat willen patiënten niet. En ook bij foto’s van plastische chirurgie in het aangezicht botsen we op weerstand, omdat je daar de patiënt wel kan herkennen. Patiënten weigeren dat soms.’
Geen foto, geen geld
Daar knelt het schoentje: wie de foto weigert, krijgt immers geen terugbetaling. Op de site van het Riziv (het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering) vinden we terug dat ‘het KB stelt dat het beschikbaar stellen van gegevens voor de arts(en) betrokken bij de wondzorg (inclusief de foto) een wettelijke verplichting is, waar verpleegkundigen moeten aan voldoen en om terugbetaling van de wondzorg te verkrijgen. Als er geen foto mag genomen worden door de patiënt, voldoet de verpleegkundige niet aan de voorwaarden (…).’ Met andere woorden: geen foto, geen geld.
Ook thuisverpleegkundige Lea (*) heeft twijfels bij het nieuwe systeem: ‘Vooral bij patiënten voel ik veel weerstand. Niet iedereen durft te weigeren, maar ik ben als verpleegkundige soms zelf beschaamd om de vraag of ik een wonde op een zeer intiem lichaamsdeel mag fotograferen en uploaden. Ik vraag me af: is dat nodig? Ook al komt die foto terecht in een gesloten patiëntendossier, dan nog is dat een inbreuk op de privacy van de patiënt. Onlangs heeft een vrouw die ik verzorg de foto geweigerd. Die krijgt bijgevolg geen terugbetaling voor haar verzorging.’
Liever niet te zien
Hafida (*): ‘Als administratief medewerker moet ik al die foto’s bekijken. Nu ben ik met mijn verpleegkundige achtergrond wel wat gewoon, maar soms passeren er foto’s die ik liever niet zie. En vaak weet ik niet goed wat precies te zien is op de foto. De uitleg die erbij staat is vaak te beknopt wegens tijdsgebrek van de thuisverpleegkundige.’
Ook Marie Landsheere, verantwoordelijke communicatie van het Wit-Gele Kruis erkent dat er wel wat weerstand is bij een aantal patiënten: ‘We geven mee aan de patiënt dat het nemen van de foto verplicht is, maar dat enkel verpleegkundigen en artsen met toegang tot het verpleegdossier de foto kunnen zien. Daarnaast benadrukken we dat de patiënt of de omgeving niet herkenbaar is. Op die manier willen we de patiënt op zijn gemak stellen.’
Goed informeren
Bernard Landtmeters van CM vindt het belangrijk om nuance in het verhaal te brengen: ‘Deze nieuwe maatregel kan zorgen voor een snellere opvolging door de verpleegkundige in nauwe samenwerking met de behandelende arts, zonder dat de patiënt zich moet verplaatsen. Wat de rechten van de patiënt betreft: voor de uitvoering van de wondzorg moet de verpleegkundige de patiënt goed en volledig informeren over onder andere de financiële gevolgen maar ook over de voordelen van het maken van foto’s om de arts(en) bijkomend te kunnen informeren over de evolutie van de wonde. Met deze informatie kan de patiënt bewust toestemmen in de wondverzorging. De foto is een belangrijke voorwaarde voor terugbetaling.’
‘De patiënt behoudt de mogelijkheid om het nemen van een foto te weigeren maar moet wel goed weten dat hierdoor geen terugbetaling mogelijk is.'
Bernard Landtmeters, CM
‘De patiënt behoudt op elk moment de mogelijkheid om het nemen van een foto toch te weigeren maar moet wel goed weten dat hierdoor geen terugbetaling mogelijk is. Maar het is niet omdat de terugbetalingsvoorwaarden niet zijn voldaan dat dit betekent dat de handeling voor de verzorging van de wonde door de zorgverlener niet kan gebeuren. De kosten van de handeling vallen dan wel ten laste van de patiënt.’
Menswaardig
Landtmeters vult nog aan: ‘De verpleegkundige moet bij het nemen van de foto’s ervoor zorgen dat dit gebeurt op een voor de patiënt menswaardige manier en met bescherming van de persoonlijke levenssfeer. De patiënt mag nooit herkenbaar zijn op de foto. De patiënt heeft ook recht op een beveiligd en zorgvuldig bewaard patiëntendossier. De foto’s moeten dan ook opgeladen worden in het beveiligd patiëntendossier en mogen zeker niet verspreid worden.’
Tot slot laat het Riziv weten dat de aanpassing van de nomenclatuur voor wondzorg het resultaat is van jarenlang overleg. An-Sofie Soens van het Riziv: ‘De verschillende signalen die het Riziv ontvangt van verpleegkundigen, patiënten, artsen en andere actoren over de nieuwe nomenclatuur worden genoteerd en zullen besproken worden tijdens een evaluatie.’
* Hafida en Lea zijn schuilnamen. Namen zijn bekend bij de redactie.
