Even later spreekt wetstraatjournalist Johny Vansevenant onbedoeld instemmend. ‘Het respect voor de media, voor politici, voor allerlei instituties is weg’, klinkt het met zijn bekende radiostem. ‘Toppolitici stonden vroeger op een pedestal. De afstand tot de burger was groot, omdat gezag nog heel belangrijk was. In de jaren 80 presteerde de Raad van State het zelfs om journalisten van de openbare omroep te verplichten een politicus met schroom te benaderen en te interviewen. Het was vroeger dus ook niet allemaal koek en ei, hè.’
Johny Vansevenant (65)
• Ging in 1988 aan de slag bij de BRT-radionieuwsdienst.
• Gaat na de verkiezingen in oktober op pensioen en blikt terug op 35 jaar politieke verslaggeving in zijn boek De strijd om de macht. Mijn leven in de Wetstraat.
Het was de periode van de grote volkspartijen. U spreekt bijvoorbeeld zelf over de CVP-staat.
Vansevenant ¬ ‘Het politiek landschap was heel stabiel. Jean-Luc Dehaene was misschien wel de strafste politicus die ik heb meegemaakt. Maar we mogen niet vergeten dat de positie waarin hij moest werken makkelijker was dan die vandaag. Europa vroeg de lidstaten toen ook om grote besparingen, maar Dehaenes partij had bijna 30 procent van de stemmen. Dehaene en de CVP konden er dus tegen als impopulaire maatregelen hen pakweg drie procent kostten.’
Tegenwoordig kunnen partijen of politici zich moeilijker impopulaire maatregelen veroorloven?
Vansevenant ¬ ‘Vroeger was de kiezer vaak een ideologische aanhanger, nu eerder een consument. Deze keer probeert hij de ene politicus, een volgende keer een andere. Dat leidt tot veel vertwijfeling bij die politici. Mijn collega Ivan De Vadder heeft de drie klassieke partijen eens de elfjes genoemd, omdat ze op een bepaald moment allemaal rond elf procent haalden in een peiling. Zo’n verkruimeld landschap creëert partijen en personen op een schopstoel. In heel veel Europese landen zijn de ooit grote klassieke politieke families verdwenen.’
Een ander fenomeen is de opkomst van radicaal-rechtse partijen.
Vansevenant ¬ ‘Migratie speelt uiteraard een rol bij die hoge scores. Maar er spelen nog andere zaken. Vandaag moet je alles via het internet regelen of aanvragen. Het menselijk contact hebben we weggegooid, waarschijnlijk omdat het zo efficiënter is. Ook dat veroorzaakt een ongenoegen bij veel mensen.’
Valt dat terug te draaien?
Vansevenant ¬ ‘Een terugkeer naar de stabiliteit van het politieke landschap van bij de start van mijn loopbaan, zie ik niet gebeuren. Dehaene zei zelf dat hij een politicus van de vorige eeuw was. Zoals hij zich gedroeg zouden we vandaag niet meer aanvaarden. We kregen enorm vaak geen commentaar te horen. Toen de radio hem contacteerde om de geruchten over de dood van koning Boudewijn te controleren, hield hij ons een tijd aan het lijntje. Daar zou een premier nu niet meer mee wegkomen.’
Journalisten moeten politici niet langer ‘met schroom benaderen’. Maar is met de komst van sociale media de slinger niet doorgeslagen?
Vansevenant ¬ ‘Kritisch zijn is nodig, maar er wordt bij momenten té hard op politici geschoten. Ik zou zelfs pleiten voor enige zachtheid. Soms mag je blij zijn dat mensen aan politiek wíllen doen. Onze democratie is geen perfectie, maar het is het best mogelijke systeem. Want er zijn maar twee alternatieven: een autocratisch systeem zoals in Rusland of in China, met iemand die enorm sterk is, heel snel kan beslissen en meestal vooral zichzelf zeer goed bedient. Of je hebt totale anarchie zoals ik in Haïti zag: krijgsheren die met het geweer hele gebieden onder controle hebben en gewoon hun goesting doen.’
‘Ondertussen vertelden al verschillende politici me dat ze X (het vroegere Twitter, red.) van hun telefoon hebben gewist. Ze worden toch de grond in geboord, ongeacht wat ze erop zetten. Ook journalisten krijgen daarmee te maken. Ik werd er bijvoorbeeld al hoer genoemd door antivaxers.’
Is het daarom niet opvallend of zelfs kwalijk dat ook enkele politici daaraan meedoen? Onlangs viel bijvoorbeeld Theo Francken (N-VA) nog uw collega, VS-correspondent Björn Soenens, aan door zijn integriteit publiekelijk in vraag te stellen.
Vansevenant ¬ ‘We worden als verslaggevers onder een vergrootglas bekeken. Tegelijkertijd verwachten mensen van journalisten wel dat ze een oordeel en beoordeling kunnen geven: wie won bijvoorbeeld het debat tussen Trump en Harris? Wij proberen naar eer en geweten te berichten, maar er zullen altijd mensen zijn die het daarmee niet eens zijn. Zeker nu er verschillende onderwerpen heel gevoelig of identitair zijn geworden.’
‘Tegelijkertijd denk ik ook dat er politieke partijen zijn die net een ideologisch profiel opbouwen door te schieten op de VRT. Het is een beproefde tactiek om ergens een karikatuur van te maken, erop te schieten en dan te beloven dat je het gaat oplossen.’
