Voortaan moeten de eerste twee aanmaningen door de schuldeiser zelf verstuurd worden en bovendien moet de eerste aanmaning gratis zijn. Aan de tweede mogen bijkomende kosten verbonden zijn, maar die worden nu gelimiteerd. Wanneer de schuld daarna nog niet betaald is, dan kan deze worden doorgegeven aan een schuldinvorderaar: een gerechtsdeurwaarder, advocaat of incassobureau. Deze schuldinvorderaars mogen zelf geen incassokosten aan de consument aanrekenen. Het blijft de schuldeiser die een beroep doet op een invorderaar, die daar ook de kosten voor moet dragen. Omgekeerd wordt de invorderaar verplicht de schuldenaar te wijzen op de mogelijkheid van een afbetalingsplan of schuldbemiddeling. Wanneer effectief schuldbemiddeling wordt aangevraagd, krijgt de consument 45 dagen tijd om zaken te regelen zonder druk van schuldeisers. Incassobureaus moeten zich ook inschrijven bij de FOD Economie en moeten aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo mogen ze geen criminele feiten hebben gepleegd.
Vergetelheid leidt tot kostenspiraal
Beweging.net is blij met deze verstrengde bescherming van de consument. Dat is een stap in de goede richting, zegt Sandra Rosvelds, directeur onderzoek en ontwikkeling. ‘Er is een hele industrie van incassobureaus, deurwaarders en advocaten, die een kostenspiraal veroorzaken wanneer schulden worden geïnd. Vandaag kan het dat je een factuur vergeet te betalen van tien euro en dat een jaar later de schuld oploopt tot 1500 euro. In de ergste gevallen kan zelfs je inboedel in beslag worden genomen. De reden van niet betalen kan banaal zijn: je bent het vergeten, je bent verhuisd of je kunt het simpelweg niet betalen.’
Ethisch invorderen
‘Om kwetsbare mensen te beschermen, armoede te vermijden en te bestrijden moet het systeem anders’, vertelt Rosvelds. ‘Samen met beweging.net werkte MyTrustO, een minnelijke schuldbemiddelaar, een voorstel uit tot ethisch invorderen en anders omgaan met schulden, zowel door de schuldeiser als door de schuldenaar. Dat heeft duidelijk de kabinetten geïnspireerd. De wet die nu is goedgekeurd, mag wat ons betreft gerust verder gaan. Het is vaak pas als mensen zwaar in de miserie zitten en overmatige schulden hebben dat er over schuldbemiddeling gesproken wordt, maar dan is het al te laat. De vroegsignalering zit nu grotendeels verankerd in de wet, maar het kan nog een stadium vroeger. Bijvoorbeeld als je van elke schuldeiser vraagt om in de eerste of tweede aanmaning al de mogelijkheid tot afbetaling te geven of de weg te wijzen naar schuldbemiddeling. Onze ervaring leert dat de schuldeiser de beste schuldbemiddelaar is. Zo vermijd je dat niet-betaalde vorderingen worden overgeheveld naar incasso. Niets belet schuldeisers trouwens om de mogelijkheid tot afbetaling of de weg naar schuldbemiddeling op eigen initiatief zelf al te vermelden in hun aanmaningen. Verder vinden we de geplafonneerde tarieven van schadebeding en intresten nog veel te hoog. We hopen dan ook dat er snel een evaluatie van deze wet volgt, als opstap naar bijsturingen. Verder rekenen we ook op de minister van Justitie om het gerechtelijk wetboek aan te passen en de minnelijke schuldbemiddeling ook daar juridisch te verankeren. Zodat mensen met problemen veel sneller naar buiten kunnen komen om geholpen te worden.’
Ibou* kon zijn ziekenhuisfactuur niet betalen en stapelde gaandeweg schulden op.
Student Ibou* moest het zien te redden van een leefloon van negenhonderd euro. Niet evident, ondanks een voordelige huishuur van vijfhonderd euro. Zijn studie verpleegkunde bracht ook kosten met zich mee, en bijklussen was geen optie, want als je studeert en een leefloon ontvangt, mag je niets bijverdienen.Toen Ibou een oogoperatie moest ondergaan liep het mis.
‘De dokters zeiden dat ik mijn operatie niet mocht uitstellen en ik kreeg een factuur waarvan ik zelf tweehonderd euro moest betalen. Dat lukte niet, dus ik kreeg uitstel. Maar een maand later kon ik het nog niet betalen. Ik wilde wel, maar dat ging niet als ik ook nog wou eten de laatste tien dagen van de maand. Na enkele aanmaningen gaf het ziekenhuis het dossier door aan een deurwaarder. Na vijf maanden was de factuur al opgelopen tot 1200 euro. Kort daarna ben ik opnieuw opgenomen in het ziekenhuis met een depressie. Dat leidde natuurlijk opnieuw tot een factuur van driehonderd euro die ik ook niet kon betalen. Ook hier werd een deurwaarder ingeschakeld waardoor er elke maand zo’n 150 euro bijkwam. Uiteindelijk liep die factuur op tot 1500 euro. Die situatie lijkt uitzichtloos. De taal van de brieven is ook moeilijk om te begrijpen, en ik raakte niet uit hoe de kosten werden berekend. Na een tijdje deed ik de brieven niet meer open en kreeg ik echt angst van mijn brievenbus.'
'Voor mijn opleiding had ik een auto gekocht om naar mijn stageplekken te kunnen rijden. Die kocht ik met het geld van mijn studietoelage, maar dat had ik nooit mogen doen. Toen de auto in de garage stond kon ik de factuur niet betalen waardoor ik de auto twee jaar kwijt was en de kosten bleven oplopen. Twee facturen van vijfhonderd euro werden uiteindelijk vierduizend euro. Het kwam zo ver dat de deurwaarders mijn deur openbraken om mijn inboedel te schatten. Ik heb toen enkele afbetalingsplannen geprobeerd, ook met hulp van het OCMW, maar vanaf dat ik een betaling miste kwamen er weer kosten bij. Ik verloor ook alle moed, want ik moest zo hard puzzelen met mijn budget. Uiteindelijk stopte ik met mijn opleiding en ging werken.'
'Sinds ik MyTrustO heb leren kennen gaat het beter. Zij kijken naar mijn persoonlijke situatie en houden rekening met wat ik nodig heb om te leven. In totaal heb ik nu zevenduizend euro afbetaald en heb nog vijfduizend te gaan. Ik hoop tegen volgend jaar alles afbetaald te hebben en dan echt met mijn leven te kunnen beginnen.'
'Het feit dat je iets niet kunt betalen los je niet op met onevenredige kosten die erbij komen. Dat maakt alleen maar levens kapot.’
*Ibou is een schuilnaam.
